Mùa hè năm 2002, châu Á lần đầu tiên trở thành tâm điểm của túc cầu giáo. Trong cái nắng oi ả của tháng 6, những dòng người nhuộm đỏ các con phố Seoul, tiếng trống Pungmul vang rền và bầu không khí lễ hội cuồng nhiệt hứa hẹn một kỳ đại hội lịch sử. Nhưng khi tấm màn nhung khép lại, thứ đọng lại trong ký ức của hàng triệu người hâm mộ không chỉ là niềm tự hào của bóng đá phương Đông, mà là những giọt nước mắt uất nghẹn của người Ý, sự phẫn nộ của người Tây Ban Nha và một "vết sẹo" vĩnh viễn không thể xóa nhòa về sự công tâm của những ông vua áo đen.
Khởi đầu của hy vọng và mầm mống của bi kịch
Chưa bao giờ bóng đá thế giới lại chứng kiến một sự dịch chuyển quyền lực địa lý rõ rệt đến thế. Nhật Bản và Hàn Quốc, hai con rồng châu Á, đã chi hàng tỷ đô la để chứng minh rằng phương Đông không còn là vùng trũng. Sân vận động hiện đại, công nghệ tối tân và sự hiếu khách nồng hậu đã vẽ nên một bức tranh tuyệt đẹp trong những ngày đầu khai mạc.
Người hâm mộ kỳ vọng vào những bất ngờ thuần túy về chuyên môn, giống như cách Senegal quật ngã đương kim vô địch Pháp ngay trận mở màn. Nhưng càng đi sâu vào giải đấu, "bất ngờ" lại đến từ một thế lực vô hình khác. Không ai ngờ rằng, đằng sau ánh hào quang của sự kiện lịch sử này, những đám mây đen của sự tranh cãi đang tụ lại, chuẩn bị trút xuống cơn mưa thị phi lớn nhất lịch sử World Cup hiện đại.
Daejeon, ngày 18/6: "Cái chết" của Azzurri và nụ cười Byron Moreno
Trận đấu vòng 1/8 giữa Hàn Quốc và Italia tại Daejeon World Cup Stadium không đơn thuần là một trận bóng, nó giống như một vở bi kịch được sắp đặt sẵn kịch bản. Italia, với thế hệ vàng của Totti, Maldini, Vieri và Buffon, bước vào trận đấu với tư thế của những kẻ chinh phục. Nhưng họ không biết rằng, đối thủ lớn nhất của họ ngày hôm đó không phải là 11 cầu thủ mặc áo đỏ, mà là người đàn ông cầm còi: Byron Moreno.
Vị trọng tài người Ecuador với đôi mắt lờ đờ và những quyết định lạnh lùng đến tàn nhẫn đã trở thành "kẻ thù số 1" của đất nước hình chiếc ủng. Cơn ác mộng bắt đầu nhen nhóm từ những pha va chạm nảy lửa bị bỏ qua, nhưng đỉnh điểm của sự uất ức đến vào hiệp phụ. Francesco Totti, ngôi sao sáng nhất của người Ý, ngã trong vòng cấm sau pha truy cản của hậu vệ Hàn Quốc. Thay vì chỉ tay vào chấm phạt đền, Moreno rút thẻ vàng thứ hai. Totti bị đuổi khỏi sân vì lỗi "ăn vạ" trong sự ngỡ ngàng tột độ.
Bi kịch chưa dừng lại. Damiano Tommasi thoát xuống, đưa bóng vào lưới trong một tình huống hoàn toàn hợp lệ, nhưng lá cờ biên căng lên báo việt vị – một quyết định sai lầm mười mươi. Và rồi, định mệnh giáng xuống ở phút 117. Ahn Jung-hwan bật cao đánh đầu ghi bàn thắng vàng. Giovanni Trapattoni đấm mạnh vào tấm kính khu kỹ thuật trong bất lực. Paolo Maldini cúi đầu rời sân, kết thúc sự nghiệp quốc tế lẫy lừng trong cay đắng. Ngày hôm đó, bóng đá Ý không thua vì họ yếu hơn, họ tin rằng mình đã bị "giết chết" bởi tiếng còi méo mó.
Gwangju, ngày 22/6: Nỗi oan ức của Bò Tót
Nếu người Ý nghĩ rằng họ là nạn nhân duy nhất, thì chỉ 4 ngày sau, người Tây Ban Nha nhận ra mình cũng chung số phận. Tại tứ kết, La Roja đối đầu với chủ nhà Hàn Quốc trong một trận đấu mà báo chí châu Âu sau này gọi là "vụ cướp giữa ban ngày".
Trọng tài Gamal Al-Ghandour và các trợ lý đã trở thành nhân vật chính bất đắc dĩ. Phút 50, Ruben Baraja đánh đầu tung lưới Hàn Quốc. Bàn thắng bị từ chối vì một lỗi đẩy người không tồn tại. Nhưng đỉnh điểm của sự phi lý đến ở hiệp phụ. Joaquin, chàng trai trẻ với đôi chân ma thuật, đi bóng xuống biên và tạt vào chuẩn xác để Morientes đánh đầu ghi bàn. Lần này, trợ lý trọng tài phất cờ, khẳng định bóng đã đi hết đường biên ngang trước khi Joaquin tạt.
Các góc máy quay chậm sau đó cho thấy quả bóng vẫn nằm trong sân, cách vạch vôi cả gang tay. Fernando Hierro và các đồng đội vây lấy trọng tài trong cơn giận dữ tột cùng, nhưng quyết định không thay đổi. Tây Ban Nha bị kéo vào loạt luân lưu định mệnh và gục ngã. Hình ảnh Joaquin khóc nức nở sau trận đấu trở thành biểu tượng cho sự bất lực của tài năng trước sự bất công. Tờ Marca ngày hôm sau giật tít vỏn vẹn một từ: "LADRONES" (Những kẻ cướp).
Dư âm: Vết sẹo lịch sử và bài học đắt giá
Hai trận đấu, hai "ông lớn" châu Âu ngã ngựa theo cùng một kịch bản. Thế giới bóng đá chia làm hai nửa cảm xúc đối lập. Tại Seoul, người Hàn Quốc đổ ra đường ăn mừng chiến tích lọt vào bán kết – một kỳ tích vô tiền khoáng hậu của bóng đá châu Á. Với họ, đó là tinh thần chiến đấu quả cảm, là thể lực phi thường được rèn giũa bởi Guus Hiddink.
Nhưng với phần còn lại của thế giới, đặc biệt là châu Âu, World Cup 2002 là một "vết nhơ". Byron Moreno sau này trở thành cái tên bị căm ghét nhất tại Ý, thậm chí còn vướng vào vòng lao lý vì buôn lậu ma túy nhiều năm sau đó, càng làm củng cố thêm thuyết âm mưu về sự thiếu trong sạch của ông.
FIFA hứng chịu làn sóng chỉ trích chưa từng có. Những cáo buộc về việc thiên vị chủ nhà để đảm bảo doanh thu và sức hút cho giải đấu lan rộng. Chính những sai lầm thô thiển tại World Cup 2002 đã trở thành tiền đề, là giọt nước tràn ly buộc FIFA phải nghiêm túc xem xét việc đưa công nghệ vào hỗ trợ trọng tài, mở đường cho sự ra đời của VAR hơn một thập kỷ sau này.
Ký ức màu gì?
Hơn 20 năm đã trôi qua, khi nhắc về World Cup 2002, người ta vẫn thấy một bức tranh đa sắc nhưng đầy vết xước. Đó là giải đấu của Ronaldo "béo" với kiểu tóc móng ngựa và sự hồi sinh kỳ diệu; là cú đá phạt của Ronaldinho; là niềm tự hào của người Hàn Quốc.
Nhưng song hành với vinh quang là bóng ma của sự bất công. Những giọt nước mắt của Totti, sự phẫn nộ của Hierro vẫn là những thước phim quay chậm đầy ám ảnh. World Cup 2002 dạy cho chúng ta một bài học tàn nhẫn: Trong bóng đá, đôi khi tài năng và nỗ lực là chưa đủ nếu cán cân công lý bị bẻ cong.
Liệu lịch sử bóng đá thế giới sẽ rẽ sang hướng nào nếu Totti không bị thẻ đỏ, hay bàn thắng của Morientes được công nhận? Câu hỏi ấy sẽ mãi mãi không có lời giải, để lại một khoảng lặng day dứt mỗi khi lật lại trang sử về mùa hè phương Đông năm ấy.
