Lịch sử Câu lạc bộ Everton : Hơn 145 năm trường tồn cùng bóng đá Anh

1. Từ St. Domingo’s FC đến Everton FC

Everton Football Club ra đời năm 1878 với tên gọi St. Domingo’s FC. Khi ấy, đội bóng được thành lập bởi những tín đồ Nhà thờ St. Domingo Methodist New Connexion Chapel, khu vực Breckfield Road North, Everton, Liverpool. Mục đích ban đầu chỉ đơn giản để giáo dân có sân chơi bóng đá quanh năm, bù đắp mùa đông khi không còn chơi cricket.

Nhưng ngay lập tức, cái tên Everton đã vượt ra khỏi ranh giới giáo xứ. Đến tháng 11/1879, câu lạc bộ đổi tên thành Everton FC để phục vụ cộng đồng rộng lớn hơn. Đây được xem là bước ngoặt định danh, biến Everton trở thành một trong những đội bóng sớm nhất nước Anh.

Năm 1888, Everton là thành viên sáng lập Football League, giải đấu quốc nội đầu tiên trên thế giới. Mùa giải 1890–91, Everton lần đầu tiên vô địch hạng đấu cao nhất với người hùng thời kỳ đầu, Fred Geary, tiền đạo ghi 21 bàn mùa đó.

2. Những cột mốc vinh quang trước Thế chiến II

Giai đoạn cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, Everton đã có bốn lần lọt vào chung kết FA Cup, giành được chiếc cúp đầu tiên mùa 1905–06 với chiến thắng 1-0 trước Newcastle United.

Một dấu son chói lọi khác là thập niên 1920–30. Tháng 3/1925, CLB ký hợp đồng với huyền thoại Dixie Dean từ Tranmere Rovers. Mùa 1927–28, Dean lập kỷ lục 60 bàn/39 trận ở First Division, kỷ lục chưa ai có thể phá suốt gần 100 năm, giúp Everton đăng quang lần thứ ba.

Tuy nhiên, những năm 1930 cũng chứng kiến sự biến động. Sau khi bất ngờ xuống hạng 1930, Everton trở lại mạnh mẽ bằng chức vô địch Second Division (1930–31) và ngay mùa kế tiếp đã giành lại First Division (1931–32). Đội bóng tiếp tục vô địch FA Cup 1933 và lên đỉnh lần thứ 5 giải quốc nội năm 1938–39. Nhưng Chiến tranh Thế giới II bùng nổ khiến giải đấu bị gián đoạn, CLB tiếp tục bị tác động nghiêm trọng về nhân sự.

3. Sau Thế chiến II: Trầm lắng rồi hồi sinh

Khi bóng đá Anh khởi động lại sau 1946, Everton đối mặt nhiều khó khăn. Các trụ cột như Tommy Lawton, Joe Mercer lần lượt ra đi. Thập niên 1950, CLB rơi xuống Second Division mùa 1950–51, nhưng chỉ mất ba mùa để quay lại First Division.

Những năm 1960 mang đến niềm hy vọng mới. HLV Harry Catterick lên nắm quyền 1961, lập tức biến Everton thành “Trường Khoa học” (The School of Science) với lối chơi đẹp mắt. Mùa 1962–63, Everton vô địch First Division với lối chơi tấn công cuốn hút, công lớn thuộc về Roy Vernon, Alex Young.

Mùa 1965–66, họ giành FA Cup sau màn lội ngược dòng ngoạn mục trước Sheffield Wednesday. Đỉnh cao tiếp theo đến năm 1969–70 khi Everton đăng quang First Division lần thứ bảy, bỏ xa Leeds United chín điểm.

4. Thập niên 1970–1980: Bước ngoặt và kỷ nguyên Kendall

Sau đỉnh cao, Everton chật vật duy trì thành tích trong thập niên 1970. Các đời HLV liên tục thay đổi nhưng không thể mang về danh hiệu lớn. Mãi đến khi Howard Kendall xuất hiện (1981), “Kỷ nguyên vàng” mới thực sự bắt đầu.

Giữa thập niên 1980, Everton có đội hình mạnh bậc nhất châu Âu: Neville Southall, Kevin Ratcliffe, Peter Reid, Graeme Sharp và Andy Gray. Mùa 1984–85, họ đoạt cú đúp First Division và European Cup Winners’ Cup, danh hiệu châu lục duy nhất. Trận bán kết thắng Bayern Munich 3-1 tại Goodison Park vẫn được xem là trận đấu hay nhất lịch sử CLB.

Trớ trêu thay, thảm họa Heysel 1985 khiến các CLB Anh bị cấm dự cúp châu Âu. Everton mất cơ hội bành trướng thế lực quốc tế. Đội hình vàng dần tan rã, HLV Kendall ra đi. Mặc dù Everton vô địch First Division lần cuối cùng 1986–87, kỷ nguyên này khép lại với nhiều tiếc nuối.

5. Thời kỳ Premier League: Khủng hoảng và hy vọng

Everton là một trong các thành viên sáng lập Premier League 1992. Tuy nhiên, bước sang kỷ nguyên mới, đội bóng rơi vào khủng hoảng kéo dài. Các HLV như Howard Kendall (trở lại lần ba), Mike Walker hay Walter Smith đều không thể đưa Everton ra khỏi vùng xoáy trụ hạng.

Một điểm sáng là Joe Royle khi ông giúp Everton vô địch FA Cup 1994–95, sau khi hạ Manchester United 1–0, danh hiệu lớn cuối cùng tính đến nay.

Năm 2002, David Moyes lên thay Walter Smith. Hơn 11 năm, Moyes hồi sinh Everton bằng phong cách phòng ngự kỷ luật, ổn định trong nhóm Top 8 Premier League. Mùa 2004–05, Everton bất ngờ giành vé Champions League nhưng bị loại ở vòng play-off. Dưới thời Moyes, CLB đạt thành tích cao nhất là vị trí Á quân FA Cup 2009.

Sau khi Moyes chuyển sang Manchester United 2013, Everton tiếp tục vòng xoáy HLV: Roberto Martinez, Ronald Koeman, Sam Allardyce, Marco Silva, Carlo Ancelotti, Rafael Benitez, Frank Lampard, Sean Dyche, và mới nhất là sự quay trở lại của David Moyes, tuy nhiên tất cả đều chưa thể mang lại danh hiệu cho Everton.

6. Khủng hoảng tài chính: Thách thức sinh tồn

Từ 2022, Everton lao đao vì vi phạm quy tắc Tài chính Công bằng (FFP). Năm 2023, CLB bị trừ 10 điểm, sau đó CLB kháng cáo thành công và được giảm án. Những rắc rối về tài chính buộc Farhad Moshiri phải bán cổ phần cho Friedkin Group (Mỹ) cuối 2024, biến Dan Friedkin trở thành chủ sở hữu mới, tiếp tục kế hoạch tái cấu trúc và kiểm soát chi tiêu.

7. Từ Goodison Park đến Hill Dickinson Stadium: Di sản và hy vọng mới

Goodison Park, “Thánh đường Toffees”, đi vào lịch sử khi mở cửa từ 1892. Sân đầu tiên tại Anh được xây dựng riêng cho bóng đá, từng đón kỷ lục 78,299 khán giả (1948 derby Merseyside). Goodison tổ chức nhiều trận cầu huyền thoại, bán kết World Cup 1966 và gắn liền với các huyền thoại như Dixie Dean, Alan Ball, Neville Southall.

Sau hơn 130 năm, Everton chuyển sang Hill Dickinson Stadium (2025–26), sân vận động bên bờ sông Mersey, sức chứa 52,769 chỗ, hiện đại và được kỳ vọng mang lại doanh thu lớn. Goodison Park sẽ tiếp tục là “thánh địa” của đội nữ và học viện.

8. Văn hóa, bản sắc và biểu tượng CĐV

Biểu tượng CLB luôn có hình ảnh Everton Lock-Up, tòa nhà giam giữ tù nhân nhỏ từ thế kỷ 18, đặt ngay Everton Brow. Phía dưới là câu khẩu hiệu Latin: Nil Satis Nisi Optimum.

Màu áo xanh hoàng gia với quần trắng, tất trắng trở thành di sản. Các biệt danh “Toffees”, “Blues”, “CLB của nhân dân” phản ánh niềm tự hào gắn bó cộng đồng. Bài hát Z-Cars vang lên mỗi trận đấu từ 1962. Tập tục Toffee Lady tung kẹo Everton Mint trước trận đã tồn tại gần 100 năm.

Derby Merseyside với Liverpool là biểu tượng văn hóa bóng đá Anh. Mặc dù Liverpool thành công vượt trội, Everton vẫn duy trì tính truyền thống và tinh thần đoàn kết. Derby này được mệnh danh là "Derby thân thiện” vì CĐV hai đội vẫn ngồi cùng khán đài.

9. Kỷ lục và những con số biết nói

• Top ghi bàn: Dixie Dean – 383 bàn.
• Ra sân nhiều nhất: Neville Southall – 751 trận.
• Kỷ lục chuyển nhượng: Gylfi Sigurðsson (£45 triệu, 2017); bán Romelu Lukaku (£75 triệu, 2017).
• Thành tích lớn: 9 lần vô địch First Division/Premier League, 5 FA Cup, 1 European Cup Winners’ Cup.
• Kỷ lục sân nhà: 78,299 khán giả năm 1948.
• Everton giữ kỷ lục là câu lạc bộ thi đấu nhiều mùa giải ở hạng đấu cao nhất của bóng đá Anh: 122/126 mùa.

10. Đội hình và lộ trình hiện tại

Năm 2025, huấn luyện viên David Moyes trở lại dẫn dắt Everton, mang theo kỳ vọng vực dậy đội bóng. Thủ quân Seamus Coleman vẫn là linh hồn trong phòng thay đồ, giữ vai trò truyền lửa cho các đàn em. Trong đội hình hiện tại, những trụ cột quan trọng như Jordan Pickford (thủ môn), James Tarkowski (hậu vệ), Dwight McNeil, Beto và Iliman Ndiaye đều đóng vai trò then chốt. 

Bên cạnh đó, học viện Finch Farm tiếp tục được đầu tư bài bản để nuôi dưỡng những thế hệ tài năng mới, với hy vọng sản sinh thêm những cái tên như Wayne Rooney, Ross Barkley hay Jarrad Branthwaite trong tương lai.

11. Tầm vóc của Everton 

Everton không chỉ là CLB bóng đá, mà còn là di sản văn hóa của thành phố Liverpool. Dù thua thiệt Liverpool FC về thành tích, Everton vẫn được coi là “CLB của nhân dân” (“The People’s Club”). Trong bóng đá hiện đại, khi các ông lớn như Manchester City, Chelsea hay Newcastle bùng nổ tài chính, Everton đang đối mặt thách thức giữ bản sắc, cân đối ngân sách và cạnh tranh đường dài.

Nhưng hơn 145 năm lịch sử chứng minh: Everton luôn biết cách tồn tại, vượt qua mọi sóng gió. Như lời Howard Kendall từng nói: “Không gì ngoài những điều tốt nhất là đủ tốt.” Everton sẽ mãi là niềm tự hào của những Toffees đích thực.

Everton FC