Mọi cuộc cách mạng vĩ đại thường bắt đầu từ một khoảnh khắc tăm tối nhất, một thất bại tủi hổ đến mức buộc người ta phải nhìn lại và thay đổi từ gốc rễ. Với bóng đá Bỉ, khoảnh khắc đó là mùa hè năm 2000.
Với tư cách là nước chủ nhà của kỳ EURO danh giá, đội tuyển quốc gia của họ, trong sự kỳ vọng của hàng triệu người dân, đã bị loại một cách bạc nhược ngay từ vòng bảng. Báo chí chỉ trích, người hâm mộ thất vọng, và cả một nền bóng đá chìm trong cuộc khủng hoảng bản sắc. Họ không biết mình là ai, và sẽ đi về đâu.
Chính từ đống tro tàn của thất bại đó, một ý tưởng táo bạo, gần như điên rồ vào thời điểm ấy đã ra đời. Nó được dẫn dắt bởi một nhóm kiến trúc sư tâm huyết, mà người nổi bật nhất, người phát ngôn cho cả một tầm nhìn, là huấn luyện viên Bob Browaeys. Tuyên ngôn của ông rất đơn giản nhưng đầy tham vọng: "Tôi muốn dạy thứ bóng đá khó nhất."
Vậy, thứ bóng đá khó nhất là gì? Đó không phải là phòng ngự lùi sâu hay những pha phản công đơn giản dựa vào may rủi. Đó là một triết lý đòi hỏi sự dũng cảm, kỹ thuật thượng thừa và một trí thông minh chiến thuật vượt trội.
"Tôi cố gắng giải thích cho các cầu thủ rằng, chúng ta sẽ hướng tới việc kiểm soát bóng 100%," Browaeys giải thích. "Dù đối đầu với kỹ thuật trứ danh của Tây Ban Nha hay sức mạnh thể chất của Anh, chúng ta phải là người làm chủ trái bóng. Chúng tôi muốn sự chủ động, muốn các hậu vệ cũng phải biết rê bóng, muốn tạo ra sự áp đảo ở khắp mọi nơi trên sân."
Để thực hiện được điều đó, họ cần tạo ra một thế hệ cầu thủ hoàn toàn mới. Nền tảng của triết lý này là tạo ra một môi trường an toàn, nơi các cầu thủ được phép mắc lỗi. Browaeys tin rằng: "Cầu thủ chỉ có thể tiến bộ khi họ được phép thất bại. Nếu một cầu thủ sợ mắc lỗi, họ sẽ càng mắc nhiều lỗi hơn. Một sai lầm không phải là thảm họa, nó là một bước quan trọng trong quá trình học hỏi."
Không giống như những quốc gia láng giềng hùng mạnh là Hà Lan với di sản bất tử của Johan Cruyff hay Pháp với học viện Clairefontaine trứ danh, Bỉ không có một bản sắc bóng đá rõ rệt để kế thừa.
Nhưng nghịch lý thay, đó lại trở thành một lợi thế khổng lồ. Họ có một trang giấy trắng để vẽ nên một kế hoạch hoàn toàn mới, không bị gánh nặng bởi những triết lý cũ kỹ hay những kỳ vọng của quá khứ. Họ quyết định sẽ xây dựng một lối chơi xoay quanh những cầu thủ nhỏ con nhưng khéo léo và thông minh, theo hình mẫu của Messi, Xavi hay Iniesta, và tất cả sẽ vận hành trong một sơ đồ chung trên toàn quốc: 4-3-3.
Để biến triết lý này thành hiện thực, người Bỉ đã thực hiện cuộc cải cách từ gốc rễ, bắt đầu từ những đứa trẻ 5, 6 tuổi. Họ nhận ra rằng việc cho trẻ em chơi trên một sân 11 người rộng lớn là một sai lầm. Trên một sân đấu như vậy, một đứa trẻ có thể chạy cả trận mà chỉ chạm bóng vài lần.
Thay vào đó, họ thiết kế một lộ trình phát triển tự nhiên và khoa học. Một đứa trẻ sẽ bắt đầu sự nghiệp trong các trận đấu 5 người trên một sân đấu nhỏ, trong một sơ đồ hình "kim cương". Mục đích rất rõ ràng: tối đa hóa số lần chạm bóng, và liên tục tạo ra các tình huống một chọi một, buộc các em phải rê bóng, phải tư duy, phải sáng tạo để thoát khỏi áp lực.
Khi lớn hơn, chúng sẽ chuyển sang sân 8 người với sơ đồ "kim cương đôi", tạo ra nhiều đường chuyền chéo và các tam giác phối hợp phức tạp hơn. Chỉ khi đã thành thục những kỹ năng và tư duy chiến thuật cơ bản này, các em mới sẵn sàng cho sân 11 người trong sơ đồ 4-3-3 hoàn chỉnh.
Chính trong một hệ thống có cấu trúc chặt chẽ như vậy, những tài năng sáng tạo kiệt xuất sau này như Eden Hazard, Jeremy Doku hay Leandro Trossard mới có không gian và sự tự do để thăng hoa. Các huấn luyện viên được khuyến khích để các cầu thủ tự tìm ra giải pháp, thay vì la hét chỉ đạo từng đường đi nước bước.
Cuộc cách mạng này còn đòi hỏi một đức tính quan trọng khác mà bóng đá hiện đại thường bỏ qua: sự kiên nhẫn, đặc biệt là với những "đóa hoa nở muộn". Câu chuyện của Thibaut Courtois là một minh chứng.
Năm 14 tuổi, Courtois bị nhận xét là vụng về, thua kém người đồng đội Koen Casteels, người phát triển thể chất sớm hơn. Nhưng hệ thống đã nhìn xa hơn những kết quả trước mắt, họ nhìn thấy tiềm năng ẩn giấu và cho anh thêm thời gian để hoàn thiện.
Hay Dries Mertens, một tài năng nhỏ con đến mức (chỉ cao 1m50, nặng 55kg ở tuổi 15) bị các câu lạc bộ lớn thải loại. Các HLV đội trẻ khác ngần ngại, họ tự hỏi làm sao một cậu bé như vậy có thể đối đầu với những hậu vệ khổng lồ. Nhưng FA Bỉ vẫn kiên trì với anh, bởi họ nhìn thấy kỹ năng phi thường ẩn sau vóc dáng nhỏ bé đó.
Chính từ câu chuyện của Mertens, "Dự án Tương lai" (Future Project) đã ra đời, một chương trình đặc biệt dành riêng cho những cầu thủ tài năng nhưng phát triển thể chất muộn, đảm bảo rằng không một viên ngọc thô nào bị bỏ sót chỉ vì họ không "chín" sớm. Yannick Carrasco và Charles De Ketelaere là những sản phẩm tiêu biểu của dự án đầy nhân văn này.
Dần dần, những hạt giống được gieo trồng suốt một thập kỷ đã đơm hoa kết trái. Một thế hệ vàng thực sự xuất hiện, với những Vincent Kompany, Jan Vertonghen, Kevin De Bruyne, Eden Hazard, Romelu Lukaku, Thibaut Courtois...
Họ đã đưa nước Bỉ từ vị trí thứ 71 trên bảng xếp hạng FIFA lên ngôi vị số 1 thế giới. Họ đã biến một đội tuyển tầm trung thành một thế lực đáng sợ, mà đỉnh cao là chiến thắng lịch sử đầy cảm xúc trước Brazil ở tứ kết World Cup 2018.
Dù thế hệ vàng đó chưa bao giờ chạm tay vào một chiếc cúp vô địch, để lại nhiều tiếc nuối về những trận thua sát nút ở các giải đấu lớn, nhưng di sản của họ là không thể phủ nhận. Họ đã chứng minh rằng một quốc gia nhỏ bé hoàn toàn có thể vươn lên đỉnh cao nếu có một tầm nhìn đúng đắn, một kế hoạch chi tiết và sự kiên trì theo đuổi nó đến cùng. Họ có thể không phải là những nhà vô địch, nhưng họ mãi mãi là những người tiên phong.
Giờ đây, khi thế hệ vàng lùi dần về phía sau, những người kế cận như De Ketelaere và Doku đang bước ra ánh sáng. Cuộc cách mạng vẫn tiếp diễn, với sự tập trung giờ đây còn hướng đến cả sự đa năng.
Và hy vọng lớn nhất là chính những người hùng của thế hệ vàng như Vincent Kompany sẽ trở thành những HLV xuất sắc, tạo ra một vòng tuần hoàn kế thừa bất tận. Và ở Tubize, những kiến trúc sư như Bob Browaeys vẫn đang miệt mài làm việc, tiếp tục dạy thứ bóng đá khó nhất cho những thế hệ tương lai.
Theo "The Athletic"
