Cơn sốt bóng chết đã bao phủ Ngoại hạng Anh trong năm mùa gần đây, khi các đội bóng tận dụng những tình huống cố định để thu về lợi thế tối đa. Khả năng áp đảo của Arsenal từ các quả phạt góc và đá phạt giờ được cả thế giới ngưỡng mộ.
Những cú ném biên mạnh của Brentford đang đe dọa làm thay đổi cấu trúc chiến thuật của giải đấu, trong khi Tottenham Hotspur, Aston Villa và Crystal Palace đều là những đội có thể biến bất cứ tình huống cố định nào thành một bàn thắng được dàn xếp kỹ lưỡng.
Điều gì đã thay đổi? Trước hết, mức độ chi tiết trong việc chuẩn bị cho các pha bóng cố định đã khác hoàn toàn so với trước đây. Nếu như ngày trước một quả phạt góc chỉ được đưa vào một trong bốn khu vực quen thuộc, hoặc một quả đá phạt chỉ đơn giản hướng đến cầu thủ cao nhất, thì giờ đây các kịch bản triển khai bóng chết đã trở nên vô cùng phức tạp.
Arsenal và Tottenham nằm trong nhóm đội đầu tiên áp dụng mô hình thuê chuyên gia bóng chết, lần lượt là Nicolas Jover vào năm 2021 và Gianni Vio vào năm 2022. Trước đó, Brentford tìm được lợi thế từ các tình huống cố định trong nhiều năm nhờ công việc của Andreas Georgson. Giờ đây, gần như mọi câu lạc bộ Ngoại hạng Anh đều tuyển dụng một chuyên gia như vậy.
Yếu tố thứ hai là ngày càng rõ ràng rằng một số huấn luyện viên đang vay mượn ý tưởng từ các môn thể thao khác, đặc biệt là bóng bầu dục Mỹ. Vậy bóng đá đã học được gì từ bóng bầu dục Mỹ? Và những bài học đó đang được áp dụng như thế nào trong các tình huống cố định?
Cụm di chuyển của hàng thu bóng: Bí quyết tạo nên 'Love Train' của tuyển Anh năm 2018
Phong độ của tuyển Anh tại World Cup 2018 là dẫn chứng bắt đầu hợp lý. Tam sư đã vượt xa kỳ vọng khi vào đến bán kết và ghi tổng cộng mười hai bàn thắng. Động lực tạo nên thành công đó chính là những tình huống cố định được thiết kế đầy tính toán.
Thực tế, Anh trở thành đội bóng có danh tiếng về khả năng tận dụng bóng chết với bảy mươi lăm phần trăm bàn thắng cũng đến từ các tình huống này, vượt qua kỷ lục của tuyển Bồ Đào Nha tại World Cup 1966.
Các quả phạt góc trở thành vũ khí đặc biệt đáng sợ, khi các cầu thủ tấn công của Anh áp dụng một kiểu sắp xếp kỳ lạ được đặt tên là 'Love Train'. HLV Gareth Southgate sau đó tiết lộ rằng ý tưởng này được truyền cảm hứng từ bóng bầu dục Mỹ và đội đã làm việc với các huấn luyện viên của Atlanta Falcons trước giải đấu.
Ông chia sẻ với Sky Sports tại Super Bowl LIII: “Chúng tôi luôn tìm kiếm các tình huống cố định. Khối lượng chi tiết mà các huấn luyện viên bên đó sử dụng thật kinh ngạc.”
'Love Train' của tuyển Anh thực chất là phiên bản mô phỏng của một hàng đứng gần rìa vòng cấm. Nó bao gồm ba hoặc bốn cầu thủ đứng thẳng hàng, đôi khi theo chiều dọc hoặc chiều ngang, thay vì phân bố vào các khu vực khác nhau.
Khi bóng được treo vào, họ bứt ra theo nhiều hướng khác nhau, tạo ra làn sóng chuyển động khiến đối thủ rối loạn và khiến các hậu vệ không thể bám sát. Cách tổ chức này phát huy hiệu quả rõ nét. Cụm ngang giúp Harry Kane ghi bàn vào lưới Tunisia, trong khi cụm dọc tạo điều kiện để Harry Maguire đánh đầu ghi bàn vào lưới Thụy Điển.
Chiêu thức mở khoảng trống: Arsenal tạo cơ hội cho Gabriel
Arsenal là đội bóng tận dụng tình huống cố định tốt nhất tại Ngoại hạng Anh trong thời gian dài. Từ đầu mùa 2023 đến nay, họ tạo ra số bàn thắng kỳ vọng từ bóng chết nhiều nhất và đã ghi hai mươi bốn bàn từ các quả phạt góc.
Mikel Arteta thường xuyên nhắn tin trao đổi chiến thuật với HLV trưởng LA Rams Sean McVay, khi cả hai đội đều thuộc sở hữu của Stan Kroenke. Không nghi ngờ gì, Arteta cùng chuyên gia bóng chết Jover đang học hỏi triệt để từ mô hình của bóng bầu dục Mỹ.
Một trong những bài dàn xếp đặc trưng nhất của Arsenal bắt đầu với việc bảy cầu thủ đứng cùng nhau ở cột xa và không ai xuất hiện ở hai cột gần. Khi bóng được đưa vào, gần như toàn bộ số cầu thủ đó đồng loạt di chuyển vào khu vực cột gần. Sự di chuyển liên tục khiến hàng thủ West Ham rối loạn và không thể theo sát các mũi tấn công.
Kết quả là Gabriel Magalhaes đứng trống trải và đánh đầu ghi bàn. Điều này hoàn toàn không phải tình cờ. Gabriel là cầu thủ xuất sắc nhất từ các tình huống bóng chết của Arsenal và phần lớn các bài dàn xếp đều nhằm mục tiêu giải phóng anh. Đó cũng chính là phiên bản bóng đá của việc thiết kế bài để mở khoảng trống cho một ngôi sao trong bóng bầu dục Mỹ.
William Saliba và Leandro Trossard là những chuyên gia trong việc che chắn và tạo nhiễu để mở không gian cho Gabriel. Huấn luyện viên Marco Silva từng chia sẻ sau trận đấu với Fulham: “Gabriel bật rất cao, không thể ngăn cản. Bất cứ pha chạm bóng nào của cậu ấy ở cột xa đều cực khó kiểm soát.”
Kỹ thuật chạy cản: Aston Villa khuấy đảo vòng cấm
HLV Paulo Fonseca của Lille phàn nàn sau trận thua Aston Villa ở tứ kết UEFA Conference League năm 2024: “Bàn đầu tiên là lỗi. Đó là các pha cản người, che chắn, những lỗi rõ ràng.”
Tình huống gây tranh cãi đến từ việc Morgan Rogers dùng lực đẩy một cầu thủ Lille ra khỏi vị trí ở cột xa, mở ra khoảng trống để Ollie Watkins băng vào đánh đầu. Đây là chiêu thức quen thuộc của Aston Villa, tương tự những màn chạy cản trong bóng bầu dục Mỹ. Các cầu thủ phải thật tinh tế, bởi nếu duy trì động tác quá lâu sẽ bị thổi phạt.
Kỹ thuật này cũng xuất hiện trong các quả đá phạt. Ở trận gặp Chelsea đầu mùa, Eberechi Eze sút tung lưới từ quả phạt trực tiếp nhưng bị tước bàn vì Marc Guehi cố tình chen vào hàng rào và đẩy Moises Caicedo để tạo khe hở cho bóng đi qua.
Một tình huống thậm chí còn thô bạo hơn xuất hiện tại MLS, khi cầu thủ Rwan Cruz húc nguyên hàng rào của Portland Timbers như một chiếc máy dọn tuyết, tạo ra lối đi trống cho đồng đội ghi bàn.
Dùng tay vượt qua cầu thủ phòng ngự: Merino thoát kèm như ngôi sao NFL
Một số cầu thủ đã học hỏi trực tiếp các kỹ thuật từ bóng bầu dục Mỹ, điển hình là Mikel Merino. Anh chia sẻ rằng từng có dịp làm việc cùng Cam Jordan của New Orleans Saints và học hỏi cách dùng tay để thoát khỏi sự đeo bám của đối thủ.
Merino áp dụng kỹ thuật chặt tay, một động tác chém xuống để loại bỏ cú nắm áo đến từ đối thủ. Kỹ thuật này giúp anh thoát khỏi Reece James trước khi ghi bàn vào lưới Chelsea. Ở một tình huống khác, anh dùng cú xoay người kiểu chạy lùi của Saquon Barkley để vượt qua James.
Trong trận thắng Brighton tại Cúp Liên đoàn, Merino còn dùng động tác dừng đột ngột để bỏ lại người theo kèm và thoải mái băng vào khu vực sáu mét.
Một cuộc cách mạng chiến thuật
Giống như bóng bầu dục Mỹ, bóng đá cũng là môn thể thao mang tính sao chép rất cao. Các chiến thuật hiệu quả nhanh chóng lan rộng. Những đội đầu tư vào bóng chết như Arsenal, Villa hay Brentford đang hưởng lợi đáng kể, trong khi những đội không theo kịp rất dễ bị bỏ lại.
Merino chia sẻ “Về mặt tư duy, bóng đá có thể học rất nhiều từ bóng bầu dục Mỹ. Từng pha bóng là một cơ hội.”
Cuộc cách mạng này sẽ không dừng lại. Bóng bầu dục Mỹ có hàng trăm khái niệm chiến thuật và hàng nghìn bài dàn xếp, và các chuyên gia tình huống cố định của bóng đá vẫn đang tiếp tục khai thác kho ý tưởng khổng lồ đó để tạo ra sự khác biệt.
