Khoảnh khắc quyết định trận đấu từ chấm 11m
Chung kết World Cup 2022, Argentina đối đầu Pháp. Hàng tỷ người hâm mộ nín thở khi trọng tài chỉ tay vào chấm phạt đền. Đó không chỉ là một quả đá phạt, mà là thời khắc lịch sử có thể định đoạt ngôi vương. Áp lực ngàn cân, sự kỳ vọng của cả một dân tộc, và ranh giới mong manh giữa người hùng và tội đồ. Khoảnh khắc ấy chính là hình ảnh tiêu biểu nhất cho sự kịch tính của penalty – một trong những tình huống căng thẳng và mang tính bước ngoặt nhất trong bóng đá, nơi luật lệ, kỹ năng và tâm lý hòa làm một.
Penalty là gì? Định nghĩa theo luật bóng đá
Theo Luật Bóng đá (Laws of the Game) của FIFA, penalty (hay quả phạt đền) là một hình phạt được trao cho đội tấn công khi một cầu thủ của đội phòng ngự phạm lỗi với đối phương trong vòng cấm địa của đội mình.
Diễn giải một cách đơn giản hơn: Khi một cầu thủ phòng ngự gây ra một lỗi đáng bị phạt trực tiếp (như kéo áo, xoạc bóng trái phép, để bóng chạm tay...) bên trong khu vực hình chữ nhật lớn trước khung thành đội nhà, trọng tài sẽ cho đội tấn công được hưởng một quả đá phạt đặc biệt. Quả phạt này được thực hiện từ một chấm tròn cố định, cách khung thành 11m (tương đương 12 yards), và chỉ có thủ môn của đội phòng ngự được phép cản phá.
Luật đá phạt đền (penalty) được áp dụng như thế nào?
Luật 14 của FIFA quy định rất chi tiết về quy trình thực hiện một quả phạt đền để đảm bảo tính công bằng.
Điều kiện để thổi phạt đền:
Lỗi xảy ra ở đâu? Lỗi phải diễn ra bên trong khu vực vòng cấm địa của đội phòng ngự (bao gồm cả đường kẻ vạch).
Loại lỗi gì? Lỗi phải là một trong 10 lỗi bị phạt trực tiếp, ví dụ như:
Đá hoặc ngáng chân đối phương.
Nhảy vào, đẩy hoặc tấn công đối phương.
Xoạc bóng trúng người trước khi trúng bóng.
Cố tình dùng tay chơi bóng (trừ thủ môn trong vòng cấm).
Giữ, kéo đối phương.
Quy trình thực hiện quả penalty:
Vị trí đặt bóng: Bóng phải được đặt cố định trên chấm phạt đền (cách khung thành 11m).
Người thực hiện: Cầu thủ sút phạt phải được xác định rõ ràng.
Vị trí thủ môn: Thủ môn phải đứng trên vạch vôi cầu môn, giữa hai cọc dọc. Theo luật mới nhất của FIFA (2024-2025), thủ môn phải có ít nhất một phần của một chân chạm vạch hoặc ở phía sau vạch tại thời điểm bóng được đá. Thủ môn không được có hành vi gây mất tập trung cho người đá phạt một cách thiếu fair-play.
Vị trí các cầu thủ khác: Tất cả các cầu thủ khác (trừ người sút phạt và thủ môn) phải đứng ngoài vòng cấm địa, phía sau chấm phạt đền và cách chấm phạt đền tối thiểu 9.15m (đây là lý do có vòng cung trước vòng cấm).
Tín hiệu của trọng tài: Trọng tài sẽ thổi còi ra hiệu cho phép thực hiện cú sút.
Cú sút hợp lệ: Người sút phải đá bóng về phía trước. Họ không được chạm bóng lần thứ hai cho đến khi bóng chạm một cầu thủ khác.
Bóng được coi là trong cuộc ngay khi nó được đá và di chuyển.
Ví dụ lịch sử nổi bật: Cú "Panenka" của Zidane trong trận Chung kết World Cup 2006
Một trong những quả penalty kinh điển nhất lịch sử là cú sút của Zinedine Zidane vào lưới Gianluigi Buffon trong trận Chung kết World Cup 2006 giữa Pháp và Ý. Ngay phút thứ 7, Pháp được hưởng phạt đền. Đối mặt với thủ thành xuất sắc nhất thế giới lúc bấy giờ, dưới áp lực của trận đấu quan trọng nhất sự nghiệp, Zidane đã thực hiện một cú "Panenka" táo bạo.
Thay vì sút căng, anh nhẹ nhàng bấm bóng vào chính giữa khung thành. Buffon đã đổ người sang một bên và bất lực nhìn bóng bay qua đầu, đập xà ngang rồi đi qua vạch vôi. Cú sút thể hiện bản lĩnh phi thường, sự lạnh lùng và kỹ thuật đỉnh cao. Dù sau đó Zidane phải nhận thẻ đỏ và Pháp thua trong loạt luân lưu, nhưng khoảnh khắc thiên tài trên chấm 11m đó vẫn sống mãi trong ký ức người hâm mộ.
Những sai lầm và hiểu lầm thường gặp về luật penalty
Nhiều người hâm mộ thường có những nhầm lẫn về luật phạt đền. Dưới đây là một số sai lầm phổ biến:
"Mọi pha phạm lỗi trong vòng cấm đều là penalty" - SAI. Chỉ những lỗi đáng bị phạt trực tiếp mới dẫn đến phạt đền. Ví dụ, nếu thủ môn giữ bóng quá 6 giây hoặc chuyền về bằng chân rồi bắt lại, đội đối phương chỉ được hưởng một quả phạt gián tiếp bên trong vòng cấm địa, không phải penalty.
"Cầu thủ không được đá bồi sau khi sút penalty" - SAI. Nếu cú sút ban đầu bị thủ môn cản phá hoặc đập cột dọc/xà ngang bật ra, bóng vẫn trong cuộc. Người sút phạt và các cầu thủ khác (nếu không phạm lỗi lấn sân) hoàn toàn có thể lao vào đá bồi để ghi bàn. Tuy nhiên, người sút không được tự mình đá bồi nếu bóng chưa chạm ai khác.
"Thủ môn phải đứng yên trên vạch vôi" - KHÔNG HOÀN TOÀN ĐÚNG. Thủ môn được phép di chuyển ngang trên vạch vôi, nhưng không được bước lên phía trước khỏi vạch cho đến khi bóng được đá.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về penalty
Câu hỏi: Penalty và đá luân lưu khác nhau như thế nào?
Trả lời: penalty (phạt đền) diễn ra trong thời gian thi đấu chính thức hoặc hiệp phụ để trừng phạt một lỗi trong vòng cấm địa. Đá luân lưu (penalty shoot-out) là loạt sút từ chấm 11m để xác định đội thắng cuộc khi trận đấu có kết quả hòa sau hiệp phụ.
Câu hỏi: Nếu cầu thủ khác chạy vào vòng cấm trước khi sút penalty thì sao?
Trả lời: Nếu cầu thủ đội tấn công vi phạm và bàn thắng được ghi, quả sút sẽ được thực hiện lại. Nếu cầu thủ đội phòng ngự vi phạm và bàn thắng không được ghi, quả sút cũng sẽ được thực hiện lại.
Câu hỏi: Cầu thủ có được chuyền bóng trên chấm penalty không?
Trả lời: Có. Luật cho phép cầu thủ chuyền bóng cho đồng đội lao vào sút, miễn là mọi quy trình đều hợp lệ. Tình huống này từng được Lionel Messi và Luis Suarez thực hiện tại Barcelona, nhưng rất hiếm gặp vì độ rủi ro cao.
Nhìn chung, penalty không chỉ là một quy định trong luật bóng đá mà còn là một màn đấu trí cân não, một thử thách tâm lý đỉnh cao. Hiểu rõ luật về quả phạt đền, từ điều kiện phạm lỗi trong vòng cấm địa đến quy trình thực hiện trên chấm 11m, giúp chúng ta thưởng thức trận đấu một cách trọn vẹn và đánh giá đúng các quyết định của trọng tài.
Để hiểu sâu hơn về các tình huống phức tạp và vai trò của công nghệ, bạn có thể tìm đọc các bài viết liên quan trong cụm nội dung này như: "Công nghệ VAR hoạt động như thế nào?" hoặc "Luật Việt vị và những thay đổi mới nhất".
