Khi nhắc đến việc một cầu thủ gánh cả đội tuyển đến chức vô địch World Cup, cái tên đầu tiên và thường là duy nhất xuất hiện trong tâm trí người hâm mộ là Diego Maradona tại Mexico 1986.
Tuy nhiên, 24 năm trước mùa hè rực lửa của Maradona, tại Chile đã có một người đàn ông khác làm được điều tương tự, thậm chí trong một hoàn cảnh còn ngặt nghèo và tuyệt vọng hơn.
Đó chính là Garrincha. Mùa hè năm 1962 gắn liền với câu chuyện về một thiên tài mang đôi chân dị tật bẩm sinh, một nghệ sĩ đường phố buộc phải rũ bỏ vẻ tinh nghịch quen thuộc để khoác lên mình tấm áo choàng của một vị vua. Khi Pele chấn thương và không thể tiếp tục, Garrincha đã bước lên thay thế, dẫn dắt Brazil chinh phục chức vô địch thế giới lần thứ hai liên tiếp.
Sự sụp đổ của Nhà Vua và khoảng trống mênh mông
Đội tuyển Brazil đến Chile năm 1962 với tư cách là nhà đương kim vô địch, mang theo hào quang rực rỡ từ Thụy Điển bốn năm trước. Tất cả ánh đèn sân khấu, mọi sự kỳ vọng của 70 triệu người dân xứ sở Samba đều đổ dồn vào Vua bóng đá Pele. Ở tuổi 21, "O Rei" (Nhà Vua) đang ở đỉnh cao phong độ, được xem là cầu thủ xuất sắc nhất hành tinh không thể tranh cãi.
Nhưng định mệnh đã giáng một đòn tàn nhẫn xuống tham vọng của Selecao. Trong trận đấu thứ hai vòng bảng gặp Tiệp Khắc, sau một cú sút xa đầy nỗ lực, Pele ngã xuống sân, ôm lấy vùng háng trong đau đớn. Sân vận động Sausalito chìm trong im lặng. Chẩn đoán sau đó như một bản án tử hình với tham vọng của những vũ công Samba: Pele bị rách cơ đùi và chính thức chia tay giải đấu.
Cả nước Brazil chìm trong tang tóc và hoảng loạn. Họ không chỉ mất đi một cầu thủ, mà còn mất đi linh hồn, mất đi lá bùa hộ mệnh của đội tuyển.
Vào thời điểm đó, Garrincha đã 28 tuổi, nhưng trong mắt nhiều người, ông vẫn chỉ là "Garrincha", một nghệ sĩ với nhiệm vụ chính là quấy rối hàng thủ đối phương để tạo khoảng trống cho Pele. Không ai nghĩ một cầu thủ với lối chơi hoang dã và đôi chân dị dạng có thể trở thành thủ lĩnh của Những vũ công Samba.
Nghịch lý y học và sự trỗi dậy của Mane
Để hiểu được sự vĩ đại của Garrincha năm 1962, ta phải nhìn vào cơ thể ông. Ông sinh ra với cột sống bị biến dạng chữ S, chân phải cong vào trong, còn chân trái cong ra ngoài và ngắn hơn chân phải tới 6cm.
Các bác sĩ từng dự đoán ông sẽ gặp khó khăn ngay cả trong việc đi lại, chứ đừng nói đến chơi thể thao đỉnh cao. Nhưng chính sự khiếm khuyết đó lại là món quà của Chúa. Dáng đi xiêu vẹo và trọng tâm cơ thể kỳ lạ của ông khiến các hậu vệ không thể đoán biết ông sẽ ngoặt bóng hướng nào.
Khi Pele gục ngã, HLV Aymore Moreira đã nhìn Garrincha và trao cho ông một trọng trách mà ông chưa từng gánh vác: Tự do. Garrincha không còn bị bó buộc bên cánh phải nữa. Ông được phép chơi bóng theo bản năng hoang dã nhất của mình.
Sự chuyển mình bắt đầu trong trận đấu sinh tử cuối vòng bảng gặp Tây Ban Nha. Brazil bị dẫn trước và đứng trước nguy cơ bị loại sớm. Khi sự bế tắc lên đến đỉnh điểm, Garrincha đã cầm bóng, thực hiện một pha đi bóng ma thuật loại bỏ hai hậu vệ đối phương trước khi tạt một đường bóng như đặt để Amarildo ghi bàn quyết định.
Brazil sống sót qua khe cửa hẹp, và "Mane" (biệt danh của Garrincha) bắt đầu nóng máy.
Cơn ác mộng của người Anh và người Chile
Vòng tứ kết, Brazil đối đầu với đội tuyển Anh, một tập thể nổi tiếng với tính kỷ luật và hệ thống phòng ngự khoa học. Người Anh tin rằng họ có thể bắt chết Garrincha bằng cách phong tỏa không gian của ông. Nhưng họ đã lầm, Garrincha của năm 1962 không đơn giản là chơi bóng, ông đùa giỡn với trái bóng, với đối thủ và với cả trận đấu.
Phút 31, ông bật cao hơn tất cả các hậu vệ cao to của Anh để đánh đầu mở tỷ số, một điều phi lý với chiều cao khiêm tốn của ông. Sau khi Anh gỡ hòa, Garrincha thực hiện một cú sút phạt sấm sét khiến thủ môn Ron Springett không thể bắt dính, tạo điều kiện cho Vava đá bồi.
Và rồi, ông kết liễu trận đấu bằng một cú sút lá vàng rơi tuyệt đẹp từ ngoài vòng cấm. Báo chí Anh hôm sau đã viết: "Garrincha là câu trả lời của Brazil cho Stanley Matthews (huyền thoại bóng đá Anh), nhưng anh ta nguy hiểm, hoang dã và khó lường hơn gấp bội."
Đến trận bán kết gặp chủ nhà Chile, áp lực còn khủng khiếp hơn. Sân vận động Quốc gia tại Santiago chật cứng khán giả thù địch, những người tin rằng họ có thể dùng sức mạnh thể chất để đè bẹp Brazil. Nhưng Garrincha đã biến chảo lửa đó thành sân khấu riêng của mình.
Ông ghi một bàn bằng chân trái (chân không thuận) tạo nên một pha sút xa không thể cản phá. Ông sau đó còn ghi thêm một bàn bằng đầu và tiếp tục kiến tạo, như thể không điều gì có thể ngăn cản được tài năng phi thường ấy. Brazil thắng 4-2 trong một trận đấu bạo lực và căng thẳng.
Nhưng bi kịch suýt ập đến ở cuối trận. Sau khi liên tục bị phạm lỗi mà trọng tài không hề can thiệp, Garrincha nổi nóng và trả đũa, dẫn đến chiếc thẻ đỏ định mệnh. Khi rời sân, ông bị khán giả ném trúng đầu đến chảy máu, bước đi trong tiếng la ó inh ỏi. Đó là khoảnh khắc bi tráng: người hùng của Brazil rời sân một mình, đầy thương tích, nhưng vẫn sừng sững như một biểu tượng.
Khúc khải hoàn cuối cùng
Tấm thẻ đỏ đó lẽ ra đã khiến Garrincha bị treo giò trận chung kết. Cả Brazil nín thở, mất Pele đã là quá đủ đối với họ, mất thêm Garrincha đồng nghĩa với việc dâng cúp cho Tiệp Khắc.
Một chiến dịch vận động hành lang chưa từng có lập tức được kích hoạt. Thủ tướng Brazil đích thân gửi điện tín lên FIFA để can thiệp. Và rồi trong một diễn biến kỳ lạ chỉ có thể xảy ra vào thời điểm ấy, nhân chứng duy nhất của vụ va chạm là vị trọng tài biên, bỗng biến mất và trở về nước trước phiên điều trần.
Cuối cùng, FIFA chỉ đưa ra án cảnh cáo và cho phép Garrincha tiếp tục thi đấu trong trận đấu cuối cùng.
Trận chung kết tái đấu với Tiệp Khắc, Garrincha ra sân với cơn sốt cao 39 độ. Ông không ghi bàn, nhưng sự hiện diện của ông trên sân là quá đủ. Hai, thậm chí ba cầu thủ Tiệp Khắc luôn phải theo kèm ông, để lộ ra những khoảng trống mênh mông cho Amarildo, Zito và Vava khai thác. Brazil thắng 3-1 và bảo vệ thành công ngôi vương.
Garrincha kết thúc giải đấu với tư cách Vua phá lưới (4 bàn), Cầu thủ xuất sắc nhất giải, và là người hùng dân tộc trong mắt người dân Brazil. Ông là cầu thủ đầu tiên và duy nhất trong lịch sử World Cup giành Quả bóng vàng, Chiếc giày vàng và Cúp vàng trong cùng một giải đấu mà không cần đến sự hiện diện của một siêu sao khác bên cạnh.
Di sản của một thiên tài bi kịch
Có một sự tương đồng kỳ lạ đến rợn người giữa Garrincha năm 1962 và Maradona năm 1986. Cả hai đều ghi 2 bàn ở tứ kết, 2 bàn ở bán kết. Cả hai đều là những thiên tài rê dắt, những nghệ sĩ đường phố mang trong mình sự thuần khiết của bóng đá. Và quan trọng nhất, cả hai đều đã gồng gánh vác trọng trách của cả một quốc gia trên vai khi đội bóng cần họ nhất.
Garrincha không có sự nghiệp kéo dài và viên mãn như Pele. Ông qua đời trong nghèo khó và cô đơn vì chứng nghiện rượu ở tuổi 49. Nhưng di sản của ông tại Chile 1962 là bất tử trong trái tim người hâm mộ.
Đó là ba tuần lễ mà ông đã chứng minh rằng, ngay cả với một cơ thể không hoàn hảo, một con người có thể vươn tới sự hoàn hảo tuyệt đối trên sân cỏ. Ông không chỉ thay thế Pele, mà còn trở thành vị vua duy nhất của mùa hè Chile 1962, người đã cho cả thế giới thấy rằng cốt lõi của bóng đá, trước hết và trên hết, chính là niềm vui.
