| Bài viết cung cấp độc quyền bởi  |
Chiến thắng vô nghĩa
Nếu ai đó kỳ vọng được chứng kiến bầu không khí bóng đá đậm chất Samba ở Rio de Janeiro trong những ngày này, đặc biệt là sau khởi đầu suôn sẻ đội chủ nhà Brazil, thì có lẽ họ sẽ phải thất vọng. Không biết có phải vì khoảng cách xa xôi về mặt địa lý (khoảng 1.300km) từ Rio đến thủ đô Brasilia, nơi Selecao vừa đá với Nhật Bản, hay không mà chiến thắng 3-0 của Neymar và các đồng đội trước hầu như chẳng truyền được chút hưng phấn nào đến thành phố biển ở miền Nam đất nước. Ở đây, người ta còn đang bận đi biểu tình: sau khi hơn 1.000 cư dân Rio ra giữa đường chặn xe vào ngày thứ Sáu tuần trước để phản đối chuyện tăng giá vé xe bus, ngày hôm qua đã có hơn hàng nghìn người khác biểu tình xung quanh sân vận động Maracana để bày tỏ sự bất mãn trước các khoản chi tiêu quá tay của Chính phủ Brazil phục vụ cho World Cup. Rất may là khi đám đông bắt đầu tụ tập ở khu vực đường Oduvaldo Cozzi, gần Maracana, thì tôi lại đang uống café ở một quán Starbucks và có thể sử dụng được wi-fi miễn phí. Ngay khi đọc được những dòng Tweet đầu tiên thông báo về vụ biểu tình, tôi lập tức lên đường ra Odulvado Cozzi để theo dõi tình hình “chiến sự”.
 |
Cuộc chiến không cân sức
Hành trình cũng không thay đổi nhiều so với đường đến Maracana: vẫn xuất phát từ bến tàu Cinelandia, vẫn lên tuyến tàu điện ngầm số 2, chỉ khác là lần này tôi không xuống bến Maracana như lần trước mà lựa chọn đích đến là bến San Cristovao. Ban đầu có khoảng 2-3.000 người tham gia biểu tình, nhưng nếu tính cả số người gia nhập sau đó thì con số này có lẽ phải lên đến 5.000, và mục tiêu của họ là đòi hỏi Chính phủ đầu tư nhiều hơn vào các dịch vụ công cộng. Họ giương cao quốc kỳ Brazil và hô vang: “Quero dinheiro pra saude e educacao” (Chúng tôi muốn có tiền cho y tế và giáo dục). Lúc đó chỉ còn khoảng vài chục phút nữa là trận đấu giữa Italia và Mexico sẽ bắt đầu, và cảnh sát địa phương – có lẽ vì tránh gây tổn hại hình ảnh cho Confed Cup – đã dùng những biện pháp mạnh nhất có thể. Cảnh sát xếp các lá chắn thành hàng, tiến dần lên trước khi sử dụng hơi cay, đạn cao su, lựu đạn khói và kể cả… hạt tiêu để giải tán đám đông và rất nhiều người đã bị thương. Kể cả những người tình cờ đứng gần đó và không liên quan gì đến vụ biểu tình cũng bị dính đạn một cách “tai bay vạ gió”, còn một nhóm phóng viên của tờ O Globo đã bị thương và phải rút lui khẩn cấp ra khỏi hiện trường.
Tôi đã định tiếp cận đám biểu tình gần hơn chút nữa, nhưng cuối cùng lại lùi ra quan sát từ xa vì e ngại có thể sẽ gặp rắc rối với cảnh sát (một người biểu tình mà tôi không biết tên nói rằng cảnh sát có thể yêu cầu cơ quan xuất nhập cảnh hủy visa du lịch và trục xuất tôi khỏi Brazil, điều mà tôi không hề mong muốn). Ban đầu, đám biểu tình muốn tiến sát đến cửa vào SVĐ Maracana, nhưng họ đã bị cảnh sát đẩy lùi về khu bến tàu. Sau đó, lực lượng an ninh quyết định phong tỏa luôn bến tàu điện San Cristovao, khiến việc di chuyển qua đây hoàn toàn đình trệ và những người dân khác (không tham gia biểu tình) cũng không thể đi tàu về nhà. Kết thúc khoảng nửa tiếng đồng hồ “giao chiến”, đám đông biểu tình phải rời khỏi khu vực quanh SVĐ, nhưng họ vẫn không bỏ cuộc mà tiếp tục tập hợp lại ở đại lộ Presidente Castelo Branco để một lần nữa bày tỏ sự phản đối với chính quyền.
“Làm hàng” cho World Cup
Theo quan điểm cá nhân thì có vẻ cơ quan công lực đã phản ứng hơi quá tay, bởi chính những người biểu tình đã tuyên bố họ chỉ muốn tuần hành trong hòa bình, đồng thời đoàn biểu tình cũng không hủy hoại bất kỳ tài sản công cộng nào. Tuy nhiên đó không phải là hành động trấn áp quyết liệt duy nhất của cảnh sát Rio trong những ngày này: sau khi trở về từ khu vực biểu tình, tôi quyết định lên đường “thám hiểm” các khu favelas (ổ chuột) nổi tiếng ở đây, với đích đến đầu tiên là khu Rocinha. Tất nhiên tôi không dại gì mà một mình dấn thân vào những tụ điểm đầy rẫy các băng nhóm tội phạm buôn bán ma túy được vũ trang đầy đủ súng ống này, mà đặt tour du lịch thông qua một công ty có tên FAVELA TOUR (tuy nhiên, kể cả như thế thì cũng đã là tương đối mạo hiểm, theo đánh giá của một số du khách có kinh nghiệm trên các trang hướng dẫn du lịch). Suốt dọc đường đi, tôi cảm thấy khá ngạc nhiên khi không nhìn thấy bóng dáng một tay “cò” ma túy nào, cũng chẳng hề nghe thấy tiếng đạn nổ và tất nhiên là chẳng có loạt đấu súng nào. Rio trở nên an toàn như London hay New York từ lúc nào thế? Mang thắc mắc ấy đến gặp anh chàng hướng dẫn viên có tên Cristiano, anh ta cười và bảo: “Cảnh sát đã dọn dẹp sạch sẽ khu này rồi. Không chỉ có Rocinha đâu, họ còn truy quét hết tội phạm khỏi một số điểm nóng khác như Tavares Bastos, Alemao… nữa”. Nhưng điều đó không có nghĩa là Rio đã sạch bóng mafia: theo Cristiano thì bọn tội phạm chỉ tạm thời dạt về vùng nông thôn và còn lâu mới bị tiêu diệt hẳn. Ngay cả trong thành phố Rio, cũng chỉ có khu phía Nam là thực sự có chất lượng an ninh tốt, còn khu phía Bắc vẫn sặc mùi thuốc súng và tỷ lệ giết người ở Rio vẫn lên tới 24,7 vụ/100.000 dân, cao hơn bất kỳ quốc gia châu Âu nào.
Tóm lại, cứ cho là Confed Cup hay World Cup sẽ diễn ra yên bình (mà thực ra biểu tình đã xảy ra rồi) thì những mâu thuẫn trong xã hội Brazil vẫn chưa thể bị xóa bỏ ngày một ngày hai. Người dân nước này không thật sự cần World Cup, bởi không giống như Nam Phi năm 2010, Brazil nay đã là một cường quốc kinh tế thật sự (giá trị tổng sẩn phẩm quốc nội đứng thứ 6 thế giới, trên cả Anh) và hình ảnh của Brazil đã sớm được cả thế giới biết đến. Trong khi đó, không hiểu vì lý do gì (việc xoay vòng quyền tổ chức World Cup đã đưa nó đến Nam Mỹ, và Brazil là sự lựa chọn khả dĩ nhất chăng?) mà chính phủ Brazil vẫn quyết tâm đăng cai ngày hội bóng đá thế giới, khiến cho khoảng cách giữa tầng lớp bình dân và giới cầm quyền ngày càng lớn (tổng thống Dilma Rousseff thậm chí còn bị các CĐV la ó ngay trong trận khai mạc Confed Cup vừa qua). Nhiều công dân Brazil cho rằng họ đang phải đóng thuế vào loại cao nhất thế giới (thuế thu nhập cá nhân lên đến 27,5% đối với những người kiếm được nhiều hơn 20.000 USD mỗi năm) nhưng lại được hưởng rất ít lợi ích từ y tế, giáo dục và an ninh công cộng. Ngay cả khi Brazil có lên ngôi VĐ Confed Cup năm nay và World Cup năm sau đi chăng nữa, thì những thắng lợi ấy cũng chỉ đóng vai trò một liều thuốc phiện làm quên đi những đau đớn tạm thời chứ còn lâu mới trị được tận gốc vấn đề của “con bệnh” Brazil.
