Vùng 16m50 và 5m50: Cầu thủ được làm gì, thủ môn có quyền gì?

Vùng 16m50 và 5m50 là gì?

• Vùng 16 m50 (hay còn gọi là “vòng cấm”, penalty area): Đây là khu vực hình chữ nhật trước khung thành, có chiều sâu từ vạch khung thành ra 16,5 mét theo hai bên. Đây là vùng nơi thủ môn có nhiều quyền hơn so với khi ở ngoài, đặc biệt liên quan đến việc dùng tay.

• Vùng 5 m50 (goal area hoặc “khu vực sáu yard”, theo cách nói cổ điển): Là mảnh nhỏ hơn trong vòng cấm, sâu khoảng 5,5 mét (tùy vẽ sân chính xác) từ vạch khung thành vào, thường dùng làm mốc cho một số tính chất thi đấu như đặt bóng khi đá phạt góc, phát bóng, v.v.

• 

Luật áp dụng: Thủ môn và các quyền hạn trong vùng 16m50 / 5m50

Dưới đây là những quy định quan trọng về thủ môn (cầu môn) theo Laws of the Game 2024‑2025 (IFAB / FIFA):

1. Quyền dùng tay trong vòng cấm (16m50):

   • Thủ môn được phép sử dụng tay trong khu vực vòng cấm của mình (vùng 16m50) theo luật. 

   • Nếu thủ môn xử lý bóng bằng tay trong vòng cấm mà “không được phép” (ví dụ vi phạm các ngoại lệ), trọng tài thổi phạt gián tiếp (indirect free kick, IFK) cho đối phương, nhưng không có phạt thẻ ngay lập tức theo luật năm 2024–2025. 

   • Ngoài ra, nếu thủ môn chạm tay vào bóng lần thứ hai sau một pha khởi đầu (restart) mà bóng chưa chạm cầu thủ nào khác, và việc này làm gián đoạn một đợt tấn công hứa hẹn hoặc từ chối cơ hội ghi bàn rõ ràng, thì có thể bị xử lý kỷ luật (cảnh cáo hoặc đuổi).

2. Luật “trick” (mánh để né luật):

   • Nếu một cầu thủ cố tình dùng mánh (ví dụ dùng đầu, ngực, đầu gối) để chuyền bóng tới thủ môn, nhằm né quy định cấm thủ môn dùng tay (tránh luật), đó là vi phạm. Luật quy định việc dùng mánh này sẽ bị phạt IFK + cảnh cáo nếu thủ môn là người khởi xướng chiêu trò.

   • Ví dụ: nếu một hậu vệ đá bóng lên ngực một đồng đội khác (không dùng chân), sau đó bóng rơi xuống thủ môn và thủ môn bắt lấy bằng tay – trọng tài có thể xử phạt theo nguyên tắc này.

   • 

3. Quy định thời gian kiểm soát bóng  của thủ môn:

   • Theo thay đổi luật mới được IFAB thông qua, từ mùa giải 2025/26 trở đi, thủ môn chỉ được kiểm soát bóng bằng tay trong tối đa 8 giây trước khi phải phát bóng.

   • Nếu vượt quá 8 giây giữ bóng, trọng tài sẽ thổi phạt bằng một quả phạt góc (corner) cho đội đối phương, thay vì trước đây là phạt gián tiếp. 

   • Trọng tài có thể “hỗ trợ” bằng cách đếm ngược 5 giây cuối, giơ tay để báo hiệu cho thủ môn biết thời gian còn lại.

4. Tái tiếp xúc (double touch) sau phát bóng:

   • Nếu thủ môn phát bóng (thông qua ném, sút, hoặc thả bóng) rồi chạm tay lại vào bóng trước khi bóng chạm người khác, đó là vi phạm. Tùy vào bối cảnh, có thể bị xử lý với IFK hoặc cảnh cáo nếu gián đoạn tấn công đối phương. (Luật 12) 

   • Back‑pass (chuyền ngược về thủ môn):

   • 

   • Nếu một đồng đội đá bóng “có chủ ý” bằng chân về phía thủ môn, theo luật IFAB, thủ môn không được dùng tay bắt bóng trong trường hợp này – nếu vi phạm sẽ bị phạt gián tiếp (IFK). 

   • Lý do: lệnh này ngăn đội phòng ngự “chơi an toàn” bằng cách chuyền ngược nhiều lần để thủ môn bắt bóng bằng tay, làm chậm nhịp trận đấu.

Thực tế minh hoạ

1. Vi phạm “8‑giây” – Premier League, Burnley vs Tottenham (2025):

   • 

   • Trong trận mở màn Premier League 2025/26, thủ môn Martin Dubravka (Burnley) bị phạt vì giữ bóng quá 8 giây. Trọng tài Michael Oliver đã đếm ngược và cuối cùng cho Tottenham hưởng đá phạt, theo đúng điều luật mới.

   • Đây là một trong những ví dụ đầu tiên áp dụng luật mới trong giải lớn, cho thấy IFAB quyết tâm siết chặt việc lãng phí thời gian.

2. “Back‑pass” vi phạm bắt tay:

   • Trong nhiều trận đấu chuyên nghiệp lẫn nghiệp dư, nếu hậu vệ chuyền bóng từ chân về thủ môn (có chủ ý), và thủ môn dùng tay bắt bóng, trọng tài sẽ thổi phạt IFK thay vì cho phép thủ môn thoải mái bắt bóng. Đây là áp dụng quy tắc “back-pass” của Luật 12.

Sai lầm thường gặp

• “Thủ môn có thể dùng tay mọi lúc trong vòng cấm”: Sai. Thủ môn bị hạn chế trong một số trường hợp (ví dụ sau khi đồng đội đá bóng ngược lại bằng chân – back-pass).

• “Nếu thủ môn giữ bóng quá lâu thì bị thẻ trực tiếp”: Không hẳn – theo luật 2024/25, nếu giữ quá thời gian (theo quy định cũ là 6 giây) sẽ bị phạt gián tiếp, không thẻ ngay. Tuy nhiên, từ 2025/26, nếu giữ trên 8 giây thì đối phương được quả phạt góc.

• “Thủ môn nhận thẻ nếu vi phạm nhiều lần nắm bóng”: Không phải cứ vi phạm là nhận thẻ ngay. Phạt góc được dùng như hình thức xử lý chính cho vi phạm thời gian giữ bóng theo luật mới. (Và thẻ chỉ có thể áp nếu có vi phạm khác hoặc lặp lại nhiều lần tùy bối cảnh).

• 

Câu hỏi phổ biến

1. “Thủ môn có thể bắt bóng tay khi đồng đội chuyền ngược về bằng đầu, ngực, gối?” Có thể. Luật IFAB cho phép thủ môn dùng tay nếu bóng được “đá” (không phải từ chân) qua người hoặc từ các bộ phận khác như đầu, ngực. Chỉ cấm khi đồng đội đá bóng bằng chân có chủ ý về phía thủ môn. 

2. “Tại sao lại cho phạt góc thay vì phạt gián tiếp nếu thủ môn giữ bóng quá lâu?”.  Vì IFAB thấy việc phạt gián tiếp trong vòng cấm khó thực thi và ít hiệu quả. Việc chuyển sang phạt góc được cho là hình thức xử lý mạnh hơn, nhằm hạn chế “time-wasting” (lãng phí thời gian).

3. “Nếu thủ môn bắt bóng rồi thả nhẹ xuống đất rồi bắt lại (bounce), có tính là giữ lâu không?” Theo IFAB, thủ môn “kiểm soát bóng” với tay bao gồm cả việc “nẩy bóng (bouncing)” hoặc ném lên không (throw), nên thời gian vẫn được tính khi họ làm điều đó. 

Vùng 16m50 (vòng cấm) và 5m50 là những khu vực trọng yếu, vừa chiến thuật vừa luật pháp, mà thủ môn cần hiểu rõ. Thủ môn có nhiều quyền hơn trong vòng cấm, nhưng cũng bị giới hạn chặt chẽ: không phải lúc nào cũng được bắt bóng bằng tay (như trong trường hợp chuyền ngược bằng chân), và thời gian kiểm soát bóng cũng bị siết chặt (tối đa 8 giây theo luật mới). Những quy định này giúp cân bằng giữa sức mạnh phòng ngự thủ môn và tốc độ trận đấu, hạn chế lãng phí thời gian.

Xem thêm:

Luật phát bóng lên: Thủ môn có thể ghi bàn không?

Phân biệt bóng sống và bóng chết trong bóng đá: Tình huống và luật áp dụng