Trong bối cảnh vòng play-off World Cup khu vực châu Phi bước vào giai đoạn căng thẳng nhất, cái tên CHDC Congo đang trở thành đề tài gây chú ý. Đội tuyển từng một thời thống trị bóng đá châu Phi đang có dấu hiệu hồi sinh mạnh mẽ, và Nigeria – ứng viên sáng giá cho tấm vé tiến vào vòng liên lục địa – hiểu rằng cuộc đối đầu sắp tới mang ý nghĩa nhiều hơn một trận đấu. DR Congo không còn là tập thể phập phù như nhiều giai đoạn trong quá khứ. Họ đang bừng dậy như kẻ khổng lồ ngủ quên, mang theo sự quyết liệt, tính tổ chức và một thế hệ cầu thủ đầy chất lượng.
Lịch sử bóng đá Congo từng ghi nhận những giai đoạn huy hoàng mà đến giờ vẫn được nhắc lại như ký ức khó phai. Khi còn mang tên Zaire, đội tuyển này từng vô địch châu Phi hai lần, đồng thời là đại diện đầu tiên của khu vực hạ Sahara góp mặt ở World Cup 1974. Dù chiến dịch trên đất Đức năm đó để lại nhiều hình ảnh gây tranh cãi, không ai phủ nhận sức mạnh và tầm vóc của thế hệ cầu thủ Congo thời điểm 1967–1974. Bóng đá nước này khi ấy có hệ sinh thái phát triển mạnh với TP Mazembe và AS Vita Club tạo dấu ấn đậm nét tại cúp châu lục.
Từ giữa thập niên 70, mọi thứ bắt đầu tuột dốc. Bầu không khí chính trị – kinh tế thiếu ổn định cùng sự rời rạc trong công tác đào tạo khiến ĐTQG Congo đánh mất vị thế. Thỉnh thoảng, Mazembe vẫn tạo nên vài cú nổ ở đấu trường châu lục, nhưng đội tuyển quốc gia lại dậm chân tại chỗ. Dù có những giai đoạn tiến vào bán kết AFCON, Congo gần như đứng ngoài những cuộc đua World Cup trong 50 năm qua.
Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi kể từ khi Sebastien Desabre ngồi vào ghế HLV trưởng. Chiến lược gia người Pháp không phải cái tên quá đình đám, nhưng kinh nghiệm cọ xát nhiều môi trường bóng đá châu Phi giúp ông đọc rất rõ thực trạng của Congo. Quan trọng hơn, Desabre đủ kiên nhẫn để tái thiết từ gốc rễ: xây dựng một đội tuyển có kỷ luật chiến thuật, khôi phục tinh thần và kết nối thế hệ cầu thủ đến từ khắp châu Âu.
Hành trình hồi sinh trở nên rõ rệt sau chiến thắng quyết định trước Cameroon mới đây. Đó là trận đấu mà Congo thi đấu chắc chắn, tổ chức khoa học và biết cách tận dụng thời khắc quan trọng. Khi Yoane Wissa vắng mặt, hàng công gặp khó khăn, kinh nghiệm của Chancel Mbemba trở thành điểm tựa. Trung vệ kỳ cựu bật cao đánh đầu tung lưới Andre Onana ở phút bù giờ, mang về chiến thắng đầu tiên trước Cameroon sau gần 30 năm. Cú đánh ấy như lời tuyên bố rằng Congo không còn là đội bóng thất thường.
Tuy nhiên, sự tiến bộ của họ không chỉ đến từ những màn trình diễn bùng nổ. Đó là kết quả của một quá trình cải tổ toàn diện, trong đó yếu tố quan trọng nhất chính là việc Desabre khai thác triệt để thế hệ cầu thủ gốc Congo đang thi đấu tại châu Âu. Trong đội hình xuất phát trước Cameroon, Chancel Mbemba là người duy nhất sinh ra tại Congo. Số còn lại đến từ Thụy Sĩ, Bỉ, Pháp và Anh. Sự xuất hiện của Aaron Wan-Bissaka và Axel Tuanzebe – hai cầu thủ trưởng thành tại Anh – mang tới sức bật đáng kể về tốc độ, tư duy và cường độ thi đấu.
Wan-Bissaka bổ sung nguồn năng lượng lớn cho hành lang phải, nơi Congo thường thiếu sự ổn định trong nhiều năm. Anh chơi kín kẽ, mạnh tranh chấp và thích ứng nhanh với hệ thống của Desabre. Trong khi đó, Tuanzebe – từng là niềm hy vọng của lò Man Utd – đem tới sự điềm tĩnh và sức mạnh ở trung tâm hàng thủ. Cùng với Mbemba, họ tạo thành bộ ba phòng ngự đủ bản lĩnh đối đầu các đối thủ mạnh như Senegal hay Nigeria.
Điểm đặc biệt trong cách vận hành của Congo nằm ở sự thay đổi về ý thức chiến thuật. Họ không thi đấu bốc đồng như những thế hệ trước, mà tập trung vào kiểm soát không gian, giữ cự ly đội hình và phản công sắc bén. Nhiều thời điểm, Congo dồn ép Senegal đến nghẹt thở, thậm chí có lúc dẫn trước 2-0 trước khi để thua vì thiếu bản lĩnh ở cuối trận. Mặc dù thất bại đó khiến Congo phải đá play-off, nó lại phô diễn nền tảng tích cực mà Desabre đang xây dựng.
Và giờ đây, Nigeria phải chuẩn bị tinh thần cho một thử thách mới. Super Eagles có truyền thống, lực lượng mạnh và nhiều cầu thủ hàng đầu châu Phi. Tuy nhiên, họ cũng đang chịu áp lực sau nhiều màn trình diễn không thuyết phục. Việc đối đầu Congo vào thời điểm đối thủ đang đạt phong độ cao khiến trận đấu trở nên khó lường hơn bao giờ hết.
Cảm giác Congo giống như phiên bản trẻ trung hơn, giàu động lực hơn của chính họ trong thời kỳ hoàng kim. Đội bóng này có sự kết hợp giữa kinh nghiệm của Mbemba, chất thép từ Pickel, sự cơ động của Wan-Bissaka, cùng tinh thần chiến đấu mạnh mẽ mà Desabre luôn nhấn mạnh. Những yếu tố ấy tạo ra bộ khung mới, đủ khả năng cạnh tranh sòng phẳng với Nigeria.
Nếu vượt qua Nigeria, Congo sẽ tiến vào vòng liên lục địa – nơi họ có thể viết tiếp hành trình kỳ diệu sau nửa thế kỷ vắng bóng tại sân chơi lớn nhất thế giới. Nhưng ngay cả khi chưa biết kết quả ra sao, phép màu mà Desabre tạo dựng đã mở ra cánh cửa mới cho bóng đá Congo. Một thế hệ đang trưởng thành, một đội tuyển đang tự tin trở lại, và một “kẻ khổng lồ” đang thực sự thức giấc.
