Billy Beane và cuộc cách mạng Moneyball: Vì sao bóng đá vẫn đi sau bóng chày?

Thật khó để giữ đôi chân trên mặt đất khi có một bộ phim bom tấn làm về cuộc đời bạn, và còn khó hơn nữa khi người đóng vai bạn là một tài tử từng hai lần đoạt giải "Người đàn ông quyến rũ nhất hành tinh".

Nhưng Billy Beane không có dấu hiệu nào cho thấy ông để Brad Pitt và bộ phim Moneyball ảnh hưởng đến mình. Ông mang một vẻ khiêm tốn, thoải mái và thừa nhận rằng "thành công của tôi đến từ việc được vây quanh bởi những người thực sự thông minh."

Trong một cuộc trò chuyện thú vị, Billy Beane và cộng sự Luke Bornn (một chuyên gia phân tích dữ liệu hàng đầu) đã giải thích về sức ảnh hưởng của cuộc cách mạng dữ liệu, lý do ông ngưỡng mộ Sir Alex Ferguson, và tại sao bóng đá vẫn chưa áp dụng dữ liệu hiệu quả như bóng chày.

"Con ngựa thành Troy" và sự thay đổi vai trò của HLV

Với việc dữ liệu giờ đây đã ăn sâu vào thể thao hiện đại, thật dễ để quên rằng cách tiếp cận của Billy Beane tại đội bóng chày Oakland Athletics vào đầu những năm 2000 đã từng vượt thời đại đến mức nào. Là một cựu cầu thủ chứ không phải một người chỉ vùi đầu vào sách vở, Bean không phải là gương mặt đại diện tiêu biểu cho cuộc cách mạng phân tích của thể thao.

Việc Billy Beane từng là một cầu thủ đã mang lại cho ông một lợi thế cực lớn. Bởi vì trong giới quản lý thể thao lúc đó, vốn toàn là các cựu cầu thủ, họ rất khó chấp nhận ý kiến từ những người chỉ biết về con số. Nhưng với Bean, họ không thể dùng lý lẽ đó. Ông nói: "Họ không thể nói với tôi rằng, 'Anh thì biết gì, anh có chơi bóng đâu'."

Beane tự ví mình như một "con ngựa thành Troy". Ông giải thích rằng, vì ông là người trong nghề (một cựu cầu thủ), ông đã tận dụng uy tín của mình để lén đưa các chuyên gia dữ liệu như Bornn vào bộ máy quản lý của đội bóng, vốn rất bảo thủ. Nhưng đó là câu chuyện của quá khứ.

Bây giờ trong bóng chày, những chuyên gia dữ liệu đó không cần phải lén lút nữa; họ đã trở thành những nhân vật quyền lực, đóng vai trò quan trọng trong mọi quyết định lớn.

Thành công của Beane đã mở ra một cách tiếp cận từ trên xuống trong thể thao (đi từ tổng thể đến chi tiết), nơi những giám đốc điều hành ham mê dữ liệu có ảnh hưởng lớn hơn trước đây. Nhưng đối với Beane, mục tiêu của ông không bao giờ là gạt vai trò của HLV sang một bên, mà là "định nghĩa lại" vai trò của họ.

Theo Beane, triết lý của ông là giúp HLV làm việc hiệu quả hơn. Ông giải thích: "Chúng tôi muốn HLV tập trung vào trận đấu và các cầu thủ. Nhiệm vụ của chúng tôi là cung cấp cho ông ấy những phân tích và dữ liệu tốt nhất. Sẽ thật vô lý nếu bắt một HLV phải theo dõi mọi trận đấu khác. Đó là việc của chúng tôi, không phải của ông ấy."

Thêm vào đó, Beane bày tỏ sự ngưỡng mộ đặc biệt đối với cách Sir Alex Ferguson đã xây dựng và điều hành đế chế Manchester United trong suốt một thời gian dài.

Ông giải thích rằng trong thế giới thể thao hiện đại, hầu hết các HLV đều xem công việc của mình như những chặng dừng chân trong sự nghiệp. Họ tập trung vào thành công ngắn hạn để có thể tìm được một công việc tốt hơn, lương cao hơn ở một CLB khác.

Nhưng Beane tin rằng, có một nhóm nhỏ các HLV huyền thoại, những người hoàn toàn khác biệt, và Sir Alex Ferguson là ví dụ điển hình nhất. "Một lý do tôi nghĩ họ vĩ đại," Beane nói, "dù là Sir Alex Ferguson hay Bill Belichick (HLV huyền thoại của môn bóng bầu dục Mỹ), là vì họ điều hành CLB của mình như thể họ sẽ không bao giờ rời đi."

Điều này có nghĩa là mọi quyết định của họ không chỉ phục vụ cho mùa giải trước mắt, mà còn hướng đến tương lai 5, 10 năm sau. Họ không ngần ngại đặt niềm tin vào các cầu thủ trẻ từ học viện, xây dựng một nền tảng văn hóa bền vững và đưa ra những lựa chọn khó khăn vì lợi ích lâu dài của CLB, thay vì lợi ích cá nhân.

Theo Beane, chính tư duy của một người chủ, một người xây dựng di sản, chứ không phải của một người làm thuê, đã tạo nên sự vĩ đại của những người như Sir Alex.

Bóng đá và sự hoài nghi: Cuộc cách mạng còn dang dở

Beane nhận ra thách thức của việc hoạch định chiến lược dài hạn trong bối cảnh áp lực liên tục từ người hâm mộ đòi hỏi các đội bóng phải "chiến thắng ngay lập tức". Kể từ khi Ferguson ra đi, Man United đã phải vật lộn để duy trì tầm nhìn bền vững, thay vào đó là một vòng quay các HLV với những triết lý khác nhau.

Nhưng trong khi bóng chày hoàn toàn chấp nhận dữ liệu, Bornn cho rằng sự thay đổi tương tự trong bóng đá đang tụt lại phía sau. "Tôi nghĩ nó đang phát triển, nhưng chậm hơn nhiều so với những gì công chúng tưởng."

"Chúng ta sẽ nhìn lại sau 10 năm nữa và bật cười. Bởi vì bóng đá là môn thể thao mà rất nhiều đội thuê các nhà phân tích dữ liệu chỉ vì họ không muốn bị xem là những kẻ lạc hậu. Họ công khai nói, 'Vâng, chúng tôi dựa trên dữ liệu', nhưng bên trong họ không thực sự sử dụng nó. Họ chỉ đang 'làm màu' để không bị xem là lỗi thời."

Beane đồng ý, nhưng chỉ ra Brentford và Brighton là những CLB mà theo ông, "sử dụng dữ liệu cho tất cả các quyết định của họ, chứ không phải chỉ thỉnh thoảng sử dụng nó để làm luận cứ ủng hộ quan điểm."

Nghệ thuật tuyển trạch: Tìm kiếm những "viên ngọc ẩn"

Vì việc áp dụng dữ liệu vẫn còn chắp vá trong thế giới bóng đá, có một lợi thế rõ ràng dành cho những ai biết cách sử dụng nó đúng cách. Beane giải thích rằng giá trị thực sự của dữ liệu không phải là để xác nhận rằng Lionel Messi là một cầu thủ giỏi:

"Cơ hội thực sự nằm ở việc phát hiện ra những tài năng ngoại hạng ít được biết đến, ẩn mình giữa những người ưu tú. Điều bạn muốn là khi bạn thấy Lionel Messi và tất cả những cái tên quen thuộc ở trên đỉnh cao, và rồi đột nhiên một cậu bé tên Jude Bellingham xuất hiện khi mới 17 tuổi đang chơi ở Birmingham, bạn nhận ra, 'Ôi trời ơi, có một cậu bé 17 tuổi đang chơi ở đẳng cấp của những cầu thủ xuất sắc nhất'."

Ông cũng đề cập đến Viktor Gyokeres khi còn ở Coventry City như một "viên ngọc ẩn" khác. Gyokeres gần đây đã gia nhập Arsenal từ Sporting CP. "Đó mới là mấu chốt, khi bạn tìm thấy những cầu thủ đó một năm trước khi họ đến một CLB top 4 hoặc top 5. Khi Luis Suarez đến từ Uruguay, anh ấy đang chơi ở giải VĐQG Hà Lan, phải không? Đó là ví dụ tuyệt vời," Beane cho biết.

Nhiều người cho rằng "Moneyball" là khởi đầu cho việc các CLB bị ám ảnh bởi những cầu thủ trẻ, nhưng Billy Beane đã làm rõ một sự hiểu lầm quan trọng. Ông giải thích: "Lý do chúng tôi ký hợp đồng với các cầu thủ trẻ không phải vì tuổi tác của họ, mà vì giá của họ rẻ."

Đối với Beane, "trẻ" chỉ là một đặc điểm phụ, còn "rẻ so với tiềm năng" mới là yếu tố quyết định. Đó là việc tìm kiếm giá trị kinh tế, không phải là chạy theo tuổi trẻ một cách mù quáng.

Tuy nhiên, Bornn bày tỏ trong bóng đá, chính sách tuyển dụng những cầu thủ trẻ có thể đã đi quá xa: "Chỉ tuyển dụng những cầu thủ dưới 22 hoặc dưới 24 tuổi là điều nực cười, bởi vì mục tiêu cuối cùng là bạn muốn có được giá trị tốt nhất có thể, dù đó là một cầu thủ 35 tuổi hay một cầu thủ 18 tuổi."

Và Bornn có hiểu biết về việc phát hiện giá trị các cầu thủ. Trong thời gian làm việc tại Roma, ông đã tham gia vào việc tuyển dụng Mohamed Salah, Antonio Rudiger và Alisson. Về Salah, ông nói dứt khoát: "Vào thời điểm đó, các mô hình của chúng tôi nói rằng anh ấy là một trong những cầu thủ xuất sắc nhất thế giới."

Khoảng cách về công nghệ và tác động lên chiến thuật

Trong khi Bornn đã sử dụng dữ liệu để khai quật những tài năng ưu tú, ông vẫn cho rằng phân tích bóng đá tương đối thô sơ. So với các tiêu chuẩn hiện đại, việc sử dụng số liệu thống kê trong Moneyball cũng rất cơ bản. Ngày nay, các mô hình tiên tiến được sử dụng để vẽ nên một bức tranh hoàn chỉnh hơn về hiệu suất của cầu thủ.

Theo Bornn, phân tích dữ liệu trong bóng đá vẫn còn khá sơ khai. Ông ví von rằng nó giống như thời kỳ đầu của Moneyball trong bóng chày, khi người ta chỉ tập trung vào các chỉ số thống kê đơn giản, chẳng hạn như một cầu thủ sút bao nhiêu quả hay chuyền bao nhiêu đường. Nhưng mọi thứ đang thay đổi rất nhanh.

Một bước tiến lớn là sự ra đời của "dữ liệu theo dõi không bóng". Công nghệ này cho phép theo dõi vị trí của tất cả các cầu thủ trên sân, chứ không chỉ người đang có bóng. Nhờ đó, các nhà phân tích giờ đây có thể đo lường được những đóng góp thầm lặng, ví dụ như giá trị của một pha chạy chỗ thông minh để kéo giãn hàng phòng ngự và tạo khoảng trống cho đồng đội dứt điểm.

Tuy nhiên, mặc cho những đột phá, phân tích dữ liệu vẫn chưa tạo ra tác động có ý nghĩa lên cách trận đấu được diễn ra. Bornn nói, "Tác động tổng thể lên chiến thuật là rất ít hoặc không có." Ông chỉ ra các tình huống cố định là một ngoại lệ đáng chú ý, nơi các CLB như Brentford đã thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận của họ dựa trên dữ liệu.

Di sản lớn nhất của Moneyball

Dù Beane thường trêu chọc Bornn rằng người đồng nghiệp đang làm mất đi sự lãng mạn của thể thao, ông lại tin rằng di sản quan trọng nhất của Moneyball không phải là những con số. Di sản đó chính là việc nó đã cho phép những người thông minh, có tư duy phân tích như Bornn, lần đầu tiên có một vị trí quan trọng trong việc điều hành một đội thể thao.

"Đối với tôi, đó là điều tuyệt vời nhất về các cuộc cách mạng dữ liệu: tất cả những người xuất sắc giờ đây đã là một phần của nó," ông nói. "Hãy nghĩ về những đứa trẻ lớn lên không chơi bóng chày chuyên nghiệp, nhưng chúng là người hâm mộ thể thao cuồng nhiệt nhất. Các cậu bé đó đến từ MIT (Viện đại học nghiên cứu hàng đầu thế giới), và giờ chúng có cơ hội làm việc cho Dodgers hoặc Yankees."

"Và hãy nghĩ về bóng đá, giờ đây họ có thể làm việc cho Chelsea hoặc Man United, hoặc Liverpool. Họ có bằng toán học từ đại học, 20 năm trước, người ta thậm chí sẽ không thèm liếc qua hồ sơ của họ. Đối với tôi, đó là vẻ đẹp của cuộc cách mạng dữ liệu, là khi những người giỏi nhất và sáng giá nhất giờ đây có cơ hội làm việc trong một thế giới mà họ đam mê."

Cuộc cách mạng dữ liệu mà Billy Beane khởi xướng có thể vẫn còn dang dở trong thế giới bóng đá, nơi sự hoài nghi và thói quen cũ vẫn còn tồn tại. Tuy nhiên, di sản của Moneyball đã vượt ra ngoài những con số trên bảng thống kê.

Nó đã định hình lại tư duy tuyển trạch, hướng các CLB đến việc tìm kiếm giá trị ẩn thay vì chạy theo những cái tên hào nhoáng. Và có lẽ quan trọng hơn cả, như Beane đã nói, nó đã phá vỡ những rào cản cũ, mở ra một con đường cho những bộ óc xuất sắc nhất, dù không xuất thân từ cầu thủ, có thể biến niềm đam mê bóng đá thành sự nghiệp. Đó mới chính là chiến thắng vĩ đại và lâu dài nhất của Moneyball.

Theo "The Athletic"