Từ những ghi chép ở Bangkok…
Ba ngày trước thềm lễ khai mạc bảng A AFF Suzuki Cup 2012, tôi “mở chiến dịch” thám thính SVĐ QG Rajamangala – cái sân được khánh thành năm 1998 để chủ nhà Thái Lan tổ chức Asiad. Trong suy nghĩ của tôi, cái sân chắc phải được chuẩn bị cho AFF Cup kĩ càng lắm, và những người hâm mộ ĐT Thái Lan lúc này phải quây quần quanh sân đông đảo lắm.
Thế nhưng khi anh taxi lái xe sát sạt vào cổng sân, khi Rajamangala hiện lên bề thế, nguy nga trong sự u tịch, cô liêu đến lạnh ngắt thì tôi biết mình đã…lầm. Thời điểm ấy, không một bandrone hay một mẩu quảng cáo nhỏ lẻ nào về AFF Cup được trưng diện ở khu vực quanh SVĐ. Cũng chẳng có những CĐV Thái Lan đứng quanh sân để…nói chuyện bóng đá, để bàn về ĐTQG hay để…mua vé xem ĐT của mình thi đấu như tôi tưởng tượng.
Tại sao lại như thế chứ? Sau 10 năm “mất trắng”, người Thái đang quyết tâm giật lại ngôi đầu khu vực cơ mà. Một vài tờ báo trong nước đã phản ánh chuyện các CĐV Thái hiện rất quan tâm đến số phận của Schafer – HLV trưởng ĐTQG cơ mà… Đem những thắc mắc này hỏi anh lái taxi thì chỉ có thể nhận lại ở anh những cái lắc đầu. Điều đáng nói là trước đó, vẫn từ anh chàng này, tôi được nghe rất nhiều về… ĐT Futsal Thái, về giải VĐ Futsal thế giới vừa diễn ra ở Thái, và cả một giải đua xe tầm thế giới sắp diễn ra ở đây - ở Rajamangala này!
 |
| Sân Rajamangala: các CĐV Việt Nam quyết tâm cổ vũ, thế mà... Ảnh: Q.M. |
Kết luận mơ hồ đầu tiên hình thành trong tôi: Có lẽ AFF Suzuki Cup không còn có sức hút lớn với các fan hâm mộ Thái Lan. Đến ngày diễn ra trận khai mạc giữa chủ nhà Thái Lan với “đội bóng khó chơi” Philippines – khi mà cái sân Rajamangala với sức chứa 80.000 khán giả bỗng trống hươ trống hoác thì tôi thực sự hiểu AFF Cup với người Thái đã “mất giá” lắm rồi.
Nếu có một cái gì đó tạm gọi là “điểm nóng” hay “sức hút” thì đấy là cách từng nhóm nhỏ CĐV Thái cổ động cho đội bóng của mình với nhiều cách khác nhau.
Chính cách cổ vũ rất có nghề như thế đã khiến cho một Rajamangala bề thế, nguy nga như…bớt phần cô tịch.
...Đến những ký ức Hà Nội
Sống trong không khí AFF Cup nhờ nhờ, nhạt nhạt ở Thủ đô Bangkok mà chợt nhớ lại cái không khí sôi sùng sục ở Mỹ Đình, khi Việt Nam làm đồng chủ nhà giải đấu này năm 2010. Khi ấy Hà Nội rét cái rét cắt da cắt thịt, nhưng đã có hàng dài người hâm mộ xếp hàng mua vé, rồi chen lấn xô đẩy nhau để có được một cái vé xem ĐTVN.
Mà nào riêng gì AFF Cup 2010, từ Tiger Cup 1998 (giải đấu hồi ấy mang tên Tiger Cup) cho đến SEA Games năm 2003, rồi nhiều giải đấu tầm cỡ khác như vòng loại Olympic 2008 hay VCK Asian Cup 2007, trước tất cả các trận đấu của ĐTVN, cả Hà Nội đều sôi lên như vậy.
Hôm rồi, ngồi nói chuyện với nhà báo Minh Việt (báo Bóng Đá) thấy anh say sưa kể lại câu chuyện những người hâm mộ đã xếp hàng từ 2,3 giờ sáng quanh SVĐ Hàng Đẫy để mua vé xem Tiger Cup 1998. Đến 5 giờ sáng, khi Minh Việt mở cửa nhà mình trên đường Trịnh Hoài Đức - con đường “bao trọn” khán đài A sân Hàng Đẫy thì cả một rừng người cứ thế vỗ tay hoan hô.
Thì ra sau nhiều giờ xếp hàng mua vé, người hâm mộ rơi vào trạng thái…khát nước trầm trọng, nên khi thấy một cánh cửa được mở ra, thấy một cơ hội “tiếp nước” hiện hình thì tất cả đều tột cùng sung sướng. Minh Việt nhớ lại: “Đêm ấy tôi mang tất cả các bịch nước có trong nhà ra chia cho mọi người. Cái cảm giác vừa cùng nhau uống nước vừa hô vang “Việt Nam vô địch” đến tận bây giờ vẫn là một cái gì đó rất thiêng liêng trong lòng tôi”.
Đã nhiều lần tôi tự hỏi: Vì sao dân mình “máu” bóng đá như vậy? Vì bóng đá quả là môn “thể thao vua”, và ở đây thì nó càng có cơ sở phát huy giá trị của “vua”? Vì bóng đá là một cuộc…giải thoát tinh thần, một cứu cánh cho tâm hồn xã hội? Hay đơn giản vì người Việt Nam có thói “a dua a tòng…”, nên khi thấy một người đi xem bóng đá là cả làng muốn đi xem bóng đá, cả nước muốn đi xem bóng đá? Nhưng rồi tôi chợt nghĩ, nguyên nhân nằm ở đâu không quan trọng, điều quan trọng là ở dải đất này, bóng đá được quan tâm, xưng tụng, và đấy rõ ràng là một “thực tế màu hồng” để những người lèo lái nền bóng đá có thể xây dựng một xã hội bóng đá thực sự phát triển.
Thế thì vì sao xã hội bóng đá này vẫn không phát triển? Vì sao cứ hết sự cố này đến sự cố khác liên tiếp xuất hiện, và cứ sau một sự cố là người ta lại hô hào “làm lại”, nhưng cảm giác như càng “làm lại” thì mọi thứ lại càng rối loạn hơn…
Văn hóa bóng đá, khát vọng còn dang dở?
Công bằng mà nói, đã có những thời điểm, chúng ta tưởng rằng nền bóng đá đang đứng trước một cơ hội lớn để…cất cánh. Đó là thời điểm ĐTVN là đồng chủ nhà duy nhất trong 4 nước chủ nhà của VCK Asian Cup 2007 lọt vào vòng tứ kết, hay khi ĐTVN bất ngờ vô địch AFF Suzuki Cup 2008 sau hai trận chung kết quật ngã kỳ phùng địch thủ Thái Lan.
Sau hai cái mốc chói loà như thế, giá trị chuyển nhượng của các cầu thủ được đẩy lên rất cao, số lượng các ông bầu nhảy vào đầu tư bóng đá ngày một lớn – và dĩ nhiên, với cái thực tế “cao” – “lớn” như thế, giải bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam bỗng khoác lên mình một chiếc áo bóng bẩy. Chiếc áo mà khi nhìn vào, đừng nói là những người xây dựng nền bóng đá, ngay cả một bộ phận không nhỏ giới truyền thông cũng tự tin cho rằng V.League là giải đấu số 1 ĐNA.
Thứ ánh sáng phát ra từ cái ngôi “số 1” ảo tưởng che đi thực tế: Phần lớn các đội bóng đều đầu tư theo kiểu “ngắt ngọn”, mà gần như bỏ lỏng công tác đào tạo, xây dựng các tuyến cầu thủ trẻ - cái chân đế vững chắc của bất luận một nền bóng đá phát triển nào.
Thứ ánh sáng phát ra từ ngôi vị “số 1” ảo tưởng cũng che mất một thực tế rằng phần lớn các ông bầu đổ tiền vào bóng đá là để “đánh đổi” một thứ gì đó. Rốt cuộc là bây giờ, khi những ông bầu thi nhau rút khỏi bóng đá, khi những cầu thủ thi nhau thất nghiệp, khi thành tích của các ĐTQG (từ đội 1 cho đến các tuyển trẻ) thi nhau thụt lùi thì BĐVN bỗng trở nên què quặt hơn cả thời bao cấp – thời mà những ông bầu chưa hiện diện.
Tất cả nói lên rằng chúng ta vẫn chưa có được một thứ văn hoá bóng đá đủ phát triển để nhìn nhận đánh giá các chuỗi sự kiện bóng đá trong tính bản chất của nó. Chúng ta vẫn chưa có một thứ văn hoá bóng đá đủ phát triển để giữ cho mình trạng thái cân bằng sau một vài khoảnh khắc chói sáng của ĐTQG hoặc sau những thời điểm “vỡ liên tiếp – vỡ toàn tập” của các CLB.
Phải rồi, văn hoá bóng đá – thứ văn hoá cần phải định hình từ những người quản lý nền bóng đá đến những đối tượng tham gia đời sống bóng đá (các cầu thủ, HLV), những đối tượng quảng bá, tuyên truyền cho cả một nền bóng đá (truyền thông, báo chí) và cả những đối tượng tiếp nhận, thụ hưởng các giá trị bóng đá (người hâm mộ) – đấy là cái chúng ta đang thiếu trầm trọng nhất.
Những năm 1998 – 2000, khi đặt chân tới Nhật Bản để dẫn dắt ĐTQG nước này, HLV người Pháp Philip Trousier đã nhận xét một câu rất chí lí rằng: “Ở đất nước này mọi người rất yêu bóng đá, nhưng ở đất nước này chưa bao giờ tồn tại cái gọi là “văn hoá bóng đá”. Những nhà làm bóng đá Nhật đã tiếp thu đánh giá của một HLV từng được ví von là “Phù thuỷ trắng”, để rồi bây giờ - sau đúng 10 năm, người Nhật đã vươn lên trở thành một trong những nền bóng đá tiên tiến trên thế giới."
Nghe đâu lãnh đạo VFF và VPF muốn mời một HLV và một chuyên gia bóng đá người Nhật sang dẫn dắt ĐTVN, tổ chức các giải bóng đá QG một cách qui củ, chuyên nghiệp. Nhưng vấn đề không chỉ dừng lại ở việc, từ những con người này, chúng ta sẽ học, sẽ tiếp nhận những phần việc chuyên môn cụ thể nào, mà là chúng ta rồi sẽ học, sẽ tiếp nhận cách người Nhật xây dựng cả một nền văn hoá bóng đá ra sao.
Nếu không xây dựng được một thứ văn hoá bóng đá toàn diện thì câu chuyện phát triển BĐVN sẽ mãi mãi giống như câu chuyện “con kiến mà leo cành đa” như có lần ông cựu TTK VFF Trần Bảy ví von
