Giữa những dãy máy đánh bạc sáng rực và không gian xa hoa mô phỏng La Mã cổ đại của khách sạn Caesars Palace ở Las Vegas, các quan chức bóng đá thế giới trong bộ vest lịch sự trông có phần lạc lõng.
Thế nhưng chính nơi đây, vào giữa tháng 12 năm 1993, FIFA đã mở màn cho World Cup 1994 bằng một lễ bốc thăm mà những người từng tham dự đến nay vẫn gọi là “độc nhất vô nhị”, “kỳ quặc” và “như bước vào một thế giới khác”.
Sepp Blatter khi đó mới 57 tuổi, giữ chức Tổng thư ký FIFA, vừa điều phối chương trình, vừa đi lại bắt tay đồng nghiệp. Phái đoàn Italia, những người vừa tổ chức một kỳ World Cup 1990 được đánh giá rất thành công, không khỏi choáng ngợp trước các bức tượng, các vòm cột và phong cách phô trương đặc trưng của Caesars Palace, nơi FIFA chọn làm căn cứ trong tuần lễ sự kiện.
Theo tạp chí Soccer America, một số tuyển thủ Đức bị bắt gặp bên bàn blackjack, trong khi Roy Hodgson, HLV người Anh của Thụy Sĩ, lại đổi tiền lẻ để chơi máy slot. Các quan chức cấp cao của FIFA được bố trí ở những suite sang trọng, tiêu tiền theo mức phụ cấp rất rộng rãi và thoải mái khám phá “thành phố ánh sáng”, như Blatter kể lại sau này.
Tối trước lễ bốc thăm, một gala lớn diễn ra tại Caesars Palace, nơi nhiều nhân vật cấp cao sải bước vào ballroom cùng các nữ hộ tống. Một nhân chứng vẫn nhớ cảnh một lãnh đạo FIFA đi dọc hành lang với chiếc túi giấy màu nâu, theo lời người này, bên trong là 250.000 USD tiền mặt vừa rút từ quầy ngân hàng trong casino, số tiền được nói là để chuyển cho các liên đoàn có đội dự World Cup.
Giữa khói thuốc, tiếng máy đánh bạc và ánh đèn casino, World Cup 1994 được khởi động theo một cách không thể lẫn vào đâu, hoàn toàn trái ngược với không khí trang trọng của lễ bốc thăm World Cup 2026 chuẩn bị diễn ra tại Washington.
Ý tưởng Las Vegas và tham vọng của FIFA
Ý tưởng chọn Las Vegas bắt nguồn từ Guido Tognoni, luật sư người Thụy Sĩ từng làm báo trước khi gia nhập FIFA với vai trò giám đốc truyền thông kiêm phụ trách dự án World Cup. Hai thập niên trước đó, khi còn là sinh viên ở Zurich, Tognoni từng đặt chân đến Las Vegas và bị choáng ngợp.
Ông kể rằng dù không có tiền đánh bạc, việc tận mắt thấy những khách sạn khổng lồ và nhịp sống 24 giờ của thành phố đã khiến ông ấn tượng sâu sắc. Trở về Thụy Sĩ, Tognoni tiếp tục làm báo rồi chuyển sang FIFA. Ngoài công việc, ông và vài người bạn lập một nhóm chơi blackjack họp định kỳ, và Las Vegas luôn là điểm tham chiếu đặc biệt đối với ông.
Bởi vậy, khi FIFA tìm địa điểm tổ chức lễ bốc thăm World Cup 1994, Tognoni liền đề xuất Las Vegas. Blatter kể lại rằng chỉ có một thành viên Ban chấp hành phản đối vì lo ngại hình ảnh “thành phố tội lỗi”, còn tất cả những người khác đều ủng hộ. Thậm chí Blatter còn tiết lộ ông bị… thúc giục thêm bởi một người phụ nữ ông quen khi đó.
Ban tổ chức Mỹ cũng nhanh chóng tán thành. Họ muốn biến lễ bốc thăm thành một show thực thụ để thu hút công chúng, chứ không chỉ là một thủ tục khô khan. “Chúng tôi tự nhủ phải tạo ra chương trình hoành tráng nhất FIFA từng có,” Jim Trecker, người phụ trách truyền thông, nhớ lại.
Trong các kỳ World Cup trước, bản thân việc rút bóng đã là tâm điểm. Nhưng bóng đá ở Mỹ đầu thập niên 1990 vẫn còn là môn thể thao nhỏ, thiếu sự quan tâm của đại chúng. “Chúng tôi không chắc người dân sẽ để ý tới World Cup,” Alan Rothenberg, Tổng giám đốc Ban tổ chức, thừa nhận. Một khảo sát cuối năm 1993 cho thấy chỉ 13% người Mỹ biết rằng World Cup sắp diễn ra. “Chúng tôi phải làm mọi thứ có thể để công chúng nhận ra quy mô sự kiện này,” ông nói.
Khi lễ bốc thăm thành chương trình giải trí
Ban tổ chức quyết định không chỉ chọn Las Vegas, mà còn mời Dick Clark Productions, một trong những đơn vị sản xuất truyền hình giải trí lớn nhất nước Mỹ, đứng ra dàn dựng. “Mục tiêu là mời càng nhiều ngôi sao càng tốt,” Barry Adelman, đồng sản xuất và biên kịch chương trình, giải thích.
"Ông hoàng nhạc soul”, James Brown được mời mở màn. Stevie Wonder, Barry Manilow cũng góp mặt. Màn giới thiệu đầu chương trình là đoạn video với sự xuất hiện của William Shatner, David Hasselhoff, Harlem Globetrotters và cả Tổng thống Bill Clinton. Các thành phố đăng cai được giới thiệu bằng loạt video có sự tham gia của Walter Payton, Mickey Mouse và các biểu tượng văn hóa đại chúng khác.
Dick Clark và Faye Dunaway dẫn dắt chương trình. Những người rút bóng gồm Carol Alt, Tom Selleck, Beau Bridges, Mario Andretti và Evander Holyfield. “Tôi không hiểu nhiều về bóng đá,” Carol Alt kể lại. “Tôi thậm chí không nhớ đội nằm trong quả bóng mình cầm.” Nhưng cô mô tả sự kiện là “vui” và “khác hẳn mọi thứ trước đó”.
Nếu so với lễ bốc thăm 1982 hay 1990, sự tương phản càng rõ. Năm 1982, lễ bốc thăm tại Madrid diễn ra nhanh gọn, trong bầu không khí nghiêm trang. Chung kết World Cup Italia 1990 có mặt Sophia Loren và một vài danh thủ nổi tiếng, nhưng vẫn giữ phong cách Châu Âu truyền thống.
“Còn ở Mỹ, mọi thứ hoàn toàn khác,” Blatter nhận định. Nhà thi đấu Rome được thay bằng sân khấu Las Vegas với ánh đèn chiếu rọi, vũ công và ban nhạc sống. Với nhiều người, điều này vừa mới mẻ vừa gây sốc.
Họp hành, tiệc tùng và gala trước giờ bốc thăm
Song song với phần biểu diễn, lịch họp của FIFA vẫn diễn ra dày đặc. Tại một cuộc họp báo, Rothenberg lần đầu công bố ý tưởng về giải MLS. Bên cạnh đó, các bữa tiệc sang trọng được tổ chức liên tục. Theo Scott LeTellier, tối nào cũng có các bữa ăn xa hoa. Đêm trước lễ bốc thăm, hơn 1000 người dự tiệc tại ballroom của Caesars Palace, với thực đơn xa xỉ và phần biểu diễn của Smokey Robinson.
Sáng hôm sau, quan chức FIFA, cầu thủ, nhà tài trợ và khách VIP di chuyển tới Trung tâm hội nghị Las Vegas. Đèn sân khấu quét sáng, vũ công khuấy động không khí, khói sân khấu bốc lên và James Brown bước ra.
Nhưng trước mặt ông là 2000 quan chức mặc vest, những người không đứng lên nhảy, không reo hò, chỉ nhẹ nhàng vỗ tay. Adelman miêu tả cảnh tượng này như “cuộc gặp gỡ kỳ lạ giữa truyền thống FIFA và văn hóa Las Vegas”.
Hậu trường lễ bốc thăm cũng sôi động không kém. Robin Williams xuất hiện, tiếp cận Michelle Akers và trò chuyện như một fan bóng đá thực thụ. Khi chuẩn bị ra sân khấu, ê kíp khuyên Williams nên bám sát kịch bản, nhưng ông chỉ hỏi lại: “Tôi có thể vui một chút không?”
Trong vòng mười phút đứng cạnh Blatter để rút thăm, Williams liên tục pha trò: gọi Blatter là “Bladder”, đùa về chiếc găng tay trắng và thậm chí nói: “Thật buồn cười, tôi vừa thấy ông ấy trong nhà vệ sinh cách đây một phút.” Một số người truyền thống cho rằng đây là sự thiếu tôn trọng. Nhưng Blatter lại thích màn tung hứng đó. Ông từng học kịch và đánh giá phần trình bày của Williams là “tuyệt vời”. Sau chương trình, hai người ôm nhau sau cánh gà.
Theo Rothenberg, chính những khoảnh khắc như vậy đã làm FIFA nhận ra rằng bóng đá hoàn toàn có thể hòa vào dòng chảy văn hóa đại chúng tại Mỹ.
Phần bốc thăm nhóm hạt giống số hai quy tụ Eusebio, Bobby Charlton, Michel Platini, Marco van Basten, Roger Milla và Tony Meola. Nhưng người duy nhất bảo đảm gây tiếng vang toàn cầu lại không xuất hiện trên sân khấu: Pele.
Lý do là xung đột giữa Pele và Chủ tịch FIFA Joao Havelange, bắt nguồn từ cáo buộc tham nhũng trong Liên đoàn bóng đá Brazil. Havelange kiên quyết cấm Pele xuất hiện. Rothenberg phản đối, Blatter và Tognoni cũng nỗ lực thuyết phục, nhưng bất thành. “Ông ấy chiến đấu đến phút cuối,”
Tognoni kể. Blatter thậm chí định nhắc tên Pele trong chương trình, nhưng Havelange đe dọa sẽ đứng lên và dừng buổi lễ nếu điều đó xảy ra. Pele vì vậy chỉ ngồi dưới khán phòng, như một khán giả bình thường.
Bốc thăm gây tranh cãi và lá thăm oan nghiệt của Colombia
Về mặt chuyên môn, diễn biến đáng chú ý nhất thuộc về việc xếp bảng. Khi Colombia được rút lên từ nhóm hạt giống số 2, Blatter khi đó không có sự hỗ trợ của hệ thống máy tính như hiện nay, đã đưa đội bóng Nam Mỹ vào bảng C với chủ nhà Mỹ, đá tại Los Angeles.
Ngồi hàng ghế đầu, Rothenberg lập tức phản ứng. Những người chứng kiến kể lại ông “giận dữ”, “quát tháo” giám đốc FIFA Walter Gagg, đểnthể hiện rõ sự không hài lòng.
Lý do là thời điểm đó, Colombia được nhiều chuyên gia xem là ứng viên vô địch, và không có lời giải thích rõ ràng cho việc bỏ qua 4 bảng đầu rồi xếp họ vào cùng bảng với Mỹ. Blatter cố thanh minh rằng ông cần tránh cho các đội Nam Mỹ rơi chung bảng, đồng thời không muốn Mỹ đối đầu Mexico ngay từ vòng bảng, nhưng về mặt logic, Colombia vẫn có thể rơi vào bảng A cùng Đức.
Ngày hôm sau, Bolivia cũng thuộc khu vực Nam Mỹ, lại được xếp chung bảng A với Đức, càng khiến quyết định với Colombia gây tranh cãi. Rothenberg khẳng định nếu FIFA làm đúng theo kịch bản buổi chạy thử trước đó, Colombia đã không vào bảng với Mỹ.
Trớ trêu là HLV Bora Milutinovic của Mỹ lại rất hài lòng. Theo Alexi Lalas, chiến lược gia người Serbia vui mừng vì coi đây là cơ hội cọ xát với đối thủ mạnh. Sáu tháng sau, chiến thắng gây chấn động trước chính Colombia đã đưa Mỹ vào vòng đấu loại trực tiếp.
Dù vậy, xét về tổng thể, những tranh luận quanh kết quả bốc thăm nhanh chóng trở thành chi tiết phụ. Điều được nhớ tới nhiều nhất vẫn là không khí và cách tổ chức của cả sự kiện.
Show diễn đặt ra chuẩn mới cho FIFA
Soccer America gọi lễ bốc thăm này là “sến, phô trương và rất Las Vegas”, nhưng cũng nhấn mạnh rằng đó chính xác là những gì FIFA mong muốn. Sự kiện đặt ra một chuẩn mực mới cho các lễ bốc thăm sau đó, với yếu tố giải trí được nâng lên ngang với nghi thức.
Một số phóng viên truyền thống than phiền: “Mấy thứ này thì liên quan gì đến bóng đá?” Nhưng phần lớn khách mời và quan chức đều thích. Với FIFA, đây là tín hiệu quan trọng: World Cup tại Mỹ có thể trở thành một sự kiện thu hút, ồn ào và mang tính biểu tượng.
Alexi Lalas lại xem lễ bốc thăm như một bước định hướng cho bóng đá ở Mỹ. “Nó gửi thông điệp rằng đây sẽ là một kỳ World Cup khác biệt. Chúng tôi sẽ làm theo cách của Mỹ.”
Ba thập niên sau, ngay cả Sepp Blatter cũng thừa nhận: với tất cả những gì diễn ra tại Caesars Palace và sân khấu Las Vegas hôm ấy, đó là một show diễn mà FIFA dù cố gắng thế nào, cũng khó có thể lặp lại một lần nữa.
