Tên tuổi của Morin không còn xa lạ với làng HLV bóng đá.
Khi Edgar Morin bước sang tuổi 104, phóng viên Adam Bate đã phân tích vì sao một triết gia Pháp lại có thể tác động mạnh mẽ đến tư duy của những HLV bóng đá hàng đầu thế giới. Nhiều người coi bóng đá chỉ là trò chơi giải trí, nhưng với những nhà cầm quân thành công, bóng đá lại mang một vẻ đẹp phức tạp và đầy thách thức, khiến họ tìm đến Edgar Morin – người được xem là “cha đẻ” của tư duy phức hợp.
Tư duy phức hợp của Morin không chỉ dừng lại ở lĩnh vực triết học mà còn lan tỏa sâu rộng trong bóng đá. Những HLV huyền thoại như Pep Guardiola và Jose Mourinho đã ứng dụng các khái niệm này để phát triển phong cách huấn luyện hiện đại, linh hoạt và không bó buộc vào công thức cứng nhắc.
Tại Argentina, Cesar Luis Menotti – nhà vô địch World Cup 1978 – từng tặng một cuốn sách của Morin cho Mauro Navas, HLV trẻ của Boca Juniors. Matias Manna, chuyên gia phân tích tại World Cup 2022, cũng thừa nhận bị hấp dẫn bởi tư tưởng phức hợp của Morin. Ở Bồ Đào Nha, các trường đào tạo HLV tại Madeira, Lisbon và Porto lấy triết lý của Morin làm nền tảng.
Phong cách huấn luyện của Jose Mourinho thể hiện rõ sự linh hoạt và không tuân theo khuôn khổ cố định, được xem như hiện thân của tư duy phức hợp. Leonardo Jardim, người đưa Monaco vô địch Ligue 1 2017, từng gặp trực tiếp Morin, nhận định triết lý này giúp ông xây dựng phương pháp huấn luyện toàn diện. Trợ lý Nelson Caldeira cũng nhấn mạnh ảnh hưởng sâu rộng của Morin với nhiều HLV Bồ Đào Nha.
Mourinho chịu tác động từ trường phái Porto của giáo sư Vitor Frade, người áp dụng khái niệm “chu kỳ huấn luyện chiến thuật” bắt nguồn từ Morin. Chính Mourinho là người đưa phương pháp này vào Chelsea, tạo nên đội bóng vừa chắc chắn vừa linh hoạt, có khả năng tổ chức và tái tổ chức trước mọi tình huống.
Trong khi đó, mối liên hệ giữa Pep Guardiola và Morin được kết nối qua Paco Seirul-lo, HLV thể lực nổi tiếng của La Masia, Barcelona. Seirul-lo là người giữ lửa cho triết lý bóng đá phức hợp và xác nhận Edgar Morin là nguồn cảm hứng cho những ý tưởng này. Ông truyền dạy cho các HLV trẻ tại Barcelona khái niệm “sự mềm dẻo” thay cho việc kiểm soát cứng nhắc.
Pep Guardiola đã tiếp thu và áp dụng triệt để tinh thần đó. Acacio Santos, HLV Bồ Đào Nha từng học ở Barcelona, kể lại rằng ông từng nghĩ sẽ học về nhóm cơ bắp nhưng Seirul-lo lại nói về xã hội, giúp ông hiểu rằng bóng đá phải chấp nhận sự hỗn loạn và từ đó tái tổ chức. Pep Guardiola chịu ảnh hưởng này khi làm việc cùng Seirul-lo và Juanma Lillo – trợ lý thân tín tại Manchester City. Lillo từng nói rằng không thể kiểm soát hoàn toàn mọi thứ và vẻ đẹp trong công việc huấn luyện chính là tạo ra bất định rồi từ đó xây dựng tổ chức, rồi lại sinh ra bất định mới.
Giáo sư Alfonso Montuori, chuyên gia nghiên cứu về Morin, giải thích rằng cốt lõi công trình của Morin là nhìn thế giới như một cấu trúc phức hợp, không đơn giản hóa quá mức. Điều này rất phù hợp với bóng đá, nơi tồn tại vô số biến số và không có tình huống nào lặp lại y hệt.
Pep và Juanma Lillo trong ban huấn luyện của Man City.
Chính vì vậy, thay vì bắt các cầu thủ phải tuân theo những quy tắc cứng nhắc, Guardiola áp dụng sự linh hoạt để biến Barca thành một đội bóng có thể biến hóa tự do và kiểm soát không gian hiệu quả mà không hạn chế cá nhân.
Trong bóng đá hiện đại, trường phái huấn luyện tại Bồ Đào Nha (Porto, Sporting Lisbon, Benfica) và Tây Ban Nha (Barcelona) đều mang dấu ấn rõ nét của Edgar Morin. Acacio Santos kết luận: “Khi hiểu phức hợp, bạn chuẩn bị cho cầu thủ một thế giới phức hợp. Không pha rê bóng nào giống nhau. Bạn không thể huấn luyện hành động tuyến tính trong khi bóng đá đầy phi tuyến tính.” Santos và Nelson Caldeira cùng đồng tình rằng nhờ Morin, họ cảm thấy thoải mái hơn với sự hỗn loạn vốn có trong bóng đá, và đó chính là vẻ đẹp của môn thể thao này.
