Khi người đội trưởng Daniel Passarella nâng cao chiếc cúp vàng World Cup trên sân vận động Monumental vào một đêm tháng 6 năm 1978, cả đất nước Argentina như vỡ òa trong một niềm hạnh phúc tột cùng. Hàng triệu tờ giấy hoa trắng xanh được tung bay, tạo nên cơn mưa ăn mừng mang tính biểu tượng. Đó là lần đầu tiên Argentina bước lên đỉnh thế giới.
Nhưng đằng sau khoảnh khắc vinh quang đó là một câu chuyện phức tạp hơn nhiều, một chức vô địch sẽ mãi mãi bị bao phủ bởi những bóng ma của chính trị, bạo lực, những nghi ngờ gian lận, và được thắp sáng bởi thiên tài của người hùng Mario Kempes.
Bối cảnh đen tối: World Cup giữa "cuộc chiến bẩn"
Để hiểu được World Cup 1978, không thể không nói về bối cảnh chính trị của Argentina khi đó. Chỉ hai năm trước giải đấu, một chế độ độc tài quân sự tàn bạo, do Tướng Jorge Rafael Videla lãnh đạo, đã lên nắm quyền. Đây là khởi đầu của một thời kỳ đen tối được biết đến với cái tên "Cuộc chiến bẩn" (Guerra Sucia), nơi chính quyền thực hiện một chiến dịch khủng bố nhà nước, bắt cóc, tra tấn và sát hại hàng chục nghìn người bị cho là có tư tưởng đối lập.
Bầu không khí khủng bố này bao trùm cả giải đấu. Chỉ cách sân vận động Monumental, nơi diễn ra trận chung kết, vài dặm là một trong những trung tâm tra tấn khét tiếng nhất. Vụ ám sát Tướng Omar Actis, người đứng đầu ban tổ chức World Cup, ngay trước thềm giải đấu, là một bằng chứng rõ nét cho sự bạo lực của thời kỳ.
Giữa bối cảnh đó, World Cup được chính quyền quân sự sử dụng như một công cụ tuyên truyền khổng lồ, một màn PR trị giá hàng trăm triệu đô la để che đậy những tội ác của họ và trình diễn một hình ảnh Argentina "hòa bình và trật tự" ra thế giới.
Cesar Luis Menotti - Nhà triết học lãng mạn và canh bạc nội địa hóa
Trớ trêu thay, người dẫn dắt đội tuyển Argentina trong thời kỳ độc tài cánh hữu lại là Cesar Luis Menotti, biệt danh "El Flaco" (Gã gầy). Ông là một nhà triết học theo chủ nghĩa cánh tả, một người đàn ông gầy gò, tóc dài và lúc nào cũng phì phèo điếu thuốc, một hình ảnh hoàn toàn đối lập với các vị tướng quân phiệt.
Menotti căm ghét thứ bóng đá phòng ngự, tiêu cực và đầy bạo lực đã thống trị Argentina trong thập kỷ trước. Ông quyết tâm xây dựng một lối chơi tấn công phóng khoáng, đẹp mắt để tái kết nối đội tuyển với người hâm mộ.
Để thực hiện triết lý của mình, Menotti đã có một quyết định táo bạo: ông xây dựng đội hình gần như hoàn toàn từ các cầu thủ đang chơi bóng trong nước, cho phép ông có những đợt tập trung dài ngày để xây dựng sự gắn kết. Ông đã gạt bỏ nhiều ngôi sao đang chơi ở Châu Âu, chỉ tạo ra một ngoại lệ duy nhất.
Mario Kempes - "El Matador" và sự bùng nổ định mệnh
Ngoại lệ duy nhất đó là Mario Kempes. "El Matador" (Dũng sĩ đấu bò) khi đó đang là vua phá lưới ở giải VĐQG Tây Ban Nha trong màu áo Valencia. Tuy nhiên, anh đã khởi đầu World Cup một cách chậm chạp, không ghi được bàn nào trong giai đoạn vòng bảng đầu tiên. Theo nhiều đồn đoán, sau lời khuyên của Menotti, anh đã cạo đi bộ ria mép của mình để đổi vận, và điều đó đã thực sự hiệu quả.
Kể từ vòng bảng thứ hai, Kempes đã bùng nổ một cách không thể ngăn cản. Anh ghi hai bàn vào lưới Ba Lan, hai bàn vào lưới Peru, và trong trận chung kết với Hà Lan, anh lại một lần nữa lập một cú đúp. Anh không chỉ là một tay săn bàn, anh là một cỗ máy hoạt động không ngừng nghỉ, một sự kết hợp giữa sức mạnh, tốc độ và kỹ thuật.
Kết thúc giải đấu, Kempes giành cú đúp danh hiệu cá nhân: Chiếc giày vàng cho Vua phá lưới và Quả bóng vàng cho Cầu thủ xuất sắc nhất. Anh chính là nguồn cảm hứng, là đầu tàu đưa Argentina đến chức vô địch.
Hành trình đến vinh quang và những vết gợn không thể xóa nhòa
Hành trình của Argentina đến chức vô địch không thiếu những tranh cãi. Nghi ngờ lớn nhất nằm ở trận thắng 6-0 trước Peru ở lượt đấu thứ hai tại vòng bảng. Trước trận đấu đó, Argentina cần phải thắng với cách biệt ít nhất 4 bàn để vào chung kết (do Brazil đã thắng Ba Lan 3-1 ở trận đấu sớm hơn).
Chiến thắng 6-0 một cách đáng ngờ, đặc biệt là khi thủ môn của Peru khi đó là Ramon Quiroga, một người gốc Argentina, đã làm dấy lên những cáo buộc rằng trận đấu đã được dàn xếp, một phần của một thỏa thuận chính trị giữa hai chế độ độc tài quân sự.
Trận chung kết với Hà Lan cũng là một trận đấu đầy kịch tính và cả những tiểu xảo. Đội chủ nhà bị cho là đã sử dụng các chiêu trò tâm lý, từ việc cho xe buýt của đội Hà Lan đi một con đường dài hơn, ra sân muộn để bắt đối thủ phải chờ đợi, cho đến việc phản đối một miếng băng tay của một cầu thủ Hà Lan.
Sau khi Kempes mở tỷ số, Hà Lan đã gỡ hòa và suýt nữa đã giành chiến thắng nếu cú sút của Rob Rensenbrink ở phút cuối cùng không đập trúng cột dọc, một khoảnh khắc lịch sử chỉ cách vinh quang vài centimet. Trong hiệp phụ, Kempes một lần nữa tỏa sáng với một pha đi bóng và dứt điểm đầy nỗ lực, nâng tỷ số lên 2-1, trước khi Daniel Bertoni ấn định chiến thắng 3-1.
Lời phán quyết: Một chức vô địch giữa vinh quang và cay đắng
Vậy Argentina có phải là một nhà vô địch xứng đáng? Đó là một câu hỏi phức tạp. Đó là một kỳ World Cup không có một đội bóng thực sự vĩ đại. Argentina rõ ràng đã được hưởng lợi rất nhiều từ việc là chủ nhà và từ những tranh cãi không bao giờ có lời giải đáp.
Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng họ đã trình diễn một thứ bóng đá tấn công đầy cuốn hút, một sự thay đổi đáng hoan nghênh so với hình ảnh tiêu cực trong quá khứ. Chức vô địch năm 1978 sẽ mãi được nhớ đến như một trong những chiến thắng phức tạp nhất: một khoảnh khắc vinh quang tột đỉnh của dân tộc trên sân cỏ, mang lại niềm vui cho một đất nước đang đau khổ, nhưng lại là một chiến thắng không thể tách rời khỏi những bóng đen chính trị và những giọt nước mắt của biết bao nạn nhân vô tội.
