Giới thiệu thực trạng hiện nay
Công nghệ VAR (Video Assistant Referee – video hỗ trợ trọng tài) đã trở thành tâm điểm của nhiều cuộc tranh luận kể từ khi được áp dụng rộng rãi ở các giải đấu hàng đầu như World Cup, EURO hay Champions League. Mùa Hè 2024, EURO chứng kiến hàng loạt tình huống VAR quyết định kết quả, từ bàn thắng bị hủy của Hà Lan tới quả phạt đền gây tranh cãi của Anh. Sự can thiệp chính xác nhưng đôi khi chậm trễ khiến VAR vừa được ca ngợi là “cứu tinh công lý” vừa bị chỉ trích vì phá vỡ cảm xúc bóng đá.
Định nghĩa – Công nghệ VAR là gì?
VAR, viết tắt của Video Assistant Referee, là hệ thống công nghệ video hỗ trợ trọng tài nhằm giúp đưa ra quyết định chính xác trong các tình huống quan trọng. Theo Luật Bóng đá FIFA 2024/25 (Luật 5 – Trọng tài và các trợ lý, phần “Video Assistant Referees”), VAR gồm một đội trọng tài video ngồi tại phòng điều hành với nhiều góc quay và công cụ phân tích. Họ theo dõi trận đấu trực tiếp, liên lạc với trọng tài chính qua tai nghe.
VAR chính thức được thử nghiệm từ năm 2016 trong giải Club World Cup, sau đó FIFA đưa vào áp dụng ở World Cup 2018. Công nghệ này không thay thế trọng tài trên sân mà chỉ hỗ trợ trong bốn nhóm tình huống quan trọng: xác định bàn thắng, phạt đền, thẻ đỏ trực tiếp và nhận diện nhầm lẫn cầu thủ. Luật quy định trọng tài sân vẫn là người đưa ra quyết định cuối cùng, có thể dựa trên thông báo từ VAR hoặc tự xem lại qua màn hình bên ngoài sân.
Vai trò trong bóng đá hiện đại
VAR được xem là bước tiến lớn nhằm đảm bảo tính công bằng cho các trận đấu đỉnh cao, giảm thiểu sai sót trọng tài vốn từng gây tranh cãi suốt nhiều thập kỷ. Nhờ hệ thống camera đa góc, tốc độ quay chậm, VAR giúp phát hiện việt vị tính bằng centimet, những pha phạm lỗi kín, hay tình huống bóng chạm tay trong vòng cấm mà mắt thường khó thấy.
Ở cấp độ thương mại, việc áp dụng VAR cũng giúp các giải đấu nâng cao uy tín, hạn chế kiện cáo và bảo vệ hình ảnh giải đấu trước người hâm mộ toàn cầu. Tuy nhiên, VAR cũng thay đổi trải nghiệm khán giả: thời gian trận đấu bị gián đoạn, cảm xúc bùng nổ khi ghi bàn đôi khi bị “nén lại” chờ quyết định chính thức. Chính sự lưỡng lự này khiến nhiều cầu thủ, HLV và CĐV vừa yêu vừa ghét công nghệ mới.
Ví dụ và tình huống gây tranh cãi
World Cup 2018 ghi dấu ấn khi Pháp được hưởng phạt đền trong trận chung kết nhờ VAR phát hiện bóng chạm tay Ivan Perisic của Croatia, góp phần giúp Les Bleus vô địch.
Tại Premier League 2023/24, Liverpool từng bị từ chối bàn thắng hợp lệ trước Tottenham do lỗi giao tiếp của đội VAR – sự cố khiến Ban trọng tài Anh phải công khai xin lỗi.
Ở EURO 2024, tình huống nổi bật là bàn thắng của Xavi Simons (Hà Lan) vào lưới Pháp tại vòng bảng bị hủy vì đồng đội phạm lỗi việt vị dù không tham gia, gây bức xúc lớn trên truyền thông.
Những trường hợp này cho thấy dù VAR mang lại độ chính xác cao, yếu tố con người trong khâu vận hành và diễn giải luật vẫn có thể dẫn đến tranh cãi không dứt.
FAQ – Thắc mắc phổ biến
VAR có thể tự lật quyết định trọng tài không?
Không. VAR chỉ tư vấn; trọng tài chính mới có quyền quyết định cuối cùng.
Đội bóng có thể yêu cầu xem VAR?
Theo luật FIFA 2024/25, CLB và cầu thủ không được yêu cầu trực tiếp; chỉ đội VAR chủ động hoặc trọng tài chính yêu cầu xem lại.
Thời gian kiểm tra VAR tối đa bao lâu?
Luật không giới hạn cụ thể, nhưng các giải khuyến nghị xử lý nhanh nhất, thường 1–3 phút cho mỗi tình huống.
VAR đã và sẽ tiếp tục là một phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại, giúp nâng cao tính công bằng nhưng cũng đặt ra thách thức về trải nghiệm cảm xúc. Việc cải thiện quy trình, đào tạo trọng tài và truyền thông rõ ràng sẽ quyết định tương lai của công nghệ này.
Độc giả quan tâm có thể xem thêm các bài cùng chuyên mục công nghệ bóng đá: “Chấm 11m nằm ở đâu? Khoảng cách, kích thước và vai trò trong luật penalty” hay “Vạch vôi là gì? Vai trò trong phạt đền, giao bóng và VAR” để hiểu rõ hơn về cách công nghệ đang định hình môn thể thao vua.
