Quốc hội Anh sắp thông qua “Luật Hillsborough”.
Tháng này, một chiếc xe buýt chở những người sống sót trở lại Hillsborough. Với nhiều người, đó là lần đầu tiên họ quay lại hiện trường kể từ năm 1989. Sự im lặng xen lẫn nước mắt trên hành trình ấy là lời nhắc rằng Hillsborough không bao giờ chỉ thuộc về quá khứ.
Thảm kịch cướp đi sinh mạng của 97 người không chỉ đến từ tình trạng quá tải khán đài mà còn bởi hàng loạt sai sót của cảnh sát. Điều tồi tệ hơn: nhiều thập kỷ sau đó, sự thật bị bóp méo, các gia đình nạn nhân bị đổ lỗi và danh dự của họ bị bôi nhọ. Mãi tới năm 2016, một cuộc điều tra độc lập mới khẳng định: những người tử nạn đã bị “giết hại bất hợp pháp”. Nhưng kể từ đó, rất ít cá nhân chịu trách nhiệm hình sự.
Đạo luật mang tính lịch sử
“Luật Hillsborough” đang được Quốc hội Anh xem xét xoay quanh hai nguyên tắc:
Nghĩa vụ trung thực (Duty of Candour): Quan chức, cảnh sát hay nhân viên công vụ sẽ phải đối mặt với trách nhiệm hình sự nếu cố tình che giấu thông tin trong các cuộc điều tra thảm họa.
Bình đẳng vũ khí pháp lý (Parity of Arms): Các gia đình nạn nhân sẽ được hỗ trợ tài chính để có luật sư đối trọng với nguồn lực pháp lý khổng lồ từ phía nhà nước.
Theo Peter Scarfe – Chủ tịch Liên minh Hỗ trợ Những người sống sót Hillsborough – đạo luật này không chỉ mang lại “một chút an ủi”, mà còn khẳng định rằng 97 người đã ra đi không vô ích.
Cuộc đấu tranh chính trị
Con đường để luật đi đến nghị trường không hề dễ dàng. Dưới sức ép của các nhà vận động, chính phủ của Thủ tướng Keir Starmer buộc phải giữ lời hứa thông qua phiên bản mạnh mẽ thay vì “pha loãng” như lo ngại ban đầu. Thời điểm đưa luật ra cũng đầy tính biểu tượng, khi Đảng Lao động chuẩn bị tổ chức hội nghị thường niên ngay tại Liverpool.
Dù vậy, các gia đình vẫn thận trọng. Luật còn phải vượt qua cả Hạ viện lẫn Thượng viện, nơi không ít lần “giới tinh hoa” từng làm chậm tiến trình công lý.
Di sản vượt khỏi bóng đá
Hillsborough không chỉ là bi kịch của Liverpool. Nó được nhắc tới bên cạnh các thảm họa quốc gia khác như vụ cháy Grenfell hay scandal Windrush – những nơi công dân bị phản bội bởi chính hệ thống đáng lẽ phải bảo vệ họ.
Nếu được thông qua, Luật Hillsborough sẽ trở thành một chuẩn mực mới về minh bạch và trách nhiệm trong bộ máy công quyền Anh. Và quan trọng hơn, nó sẽ là di sản bằng máu và nước mắt của những gia đình đã kiên trì đấu tranh suốt hơn ba thập kỷ, để không một ai khác phải bước qua con đường tìm công lý gian nan đến vậy nữa.
