Những cuốn sổ tay được trình bày một cách đẹp đẽ, lưu giữ tỉ mỉ. Mỗi trận đấu được ghi lại trên hai trang giấy: đội nhà bên trái, đội khách bên phải. Cạnh tên mỗi cầu thủ là số áo, chiều cao, tuổi và ngày hết hạn hợp đồng. Và khi bạn thấy một cây bút dạ quang được dùng để đánh dấu, bạn biết rằng một lời tiến cử đanh thép sắp được đưa ra.
Đây là thế giới của Dave Worthington, một trinh sát viên 80 tuổi, người đã dành nhiều năm lặn lội khắp nước Pháp và Tây Ban Nha để tìm kiếm tài năng cho các CLB như Chelsea, Leicester City và Everton. Những cuốn sổ tay của ông, chứa đầy những nhận định sắc sảo, là di sản của một nghệ thuật đang dần mai một, và là lời nhắc nhở mạnh mẽ về giá trị của con mắt con người trong kỷ nguyên bóng đá bị thống trị bởi dữ liệu.
Cuốn sổ tay ma thuật: "Cậu bé này sẽ đến Real Madrid"
Lật giở những trang sổ tay từ giữa những năm 2000, những cái tên quen thuộc nhảy ra khỏi trang giấy. Đó là Karim Benzema, người mà Worthington phát hiện khi mới 16 tuổi ở Lyon và đã cảnh báo Chelsea: "Cậu bé này sẽ đến Real Madrid, Barcelona hoặc Milan nếu chúng ta không nhanh chân." Đó là Manuel Neuer khi còn là một thủ môn tuổi teen ở Schalke, hay Mousa Dembele ở AZ Alkmaar.
Nhưng có lẽ phát hiện đáng chú ý nhất của ông là Rodri. Trong các báo cáo gửi về cho Everton vào năm 2017, cái tên Rodri, khi đó mới 21 tuổi và đang chơi cho Villarreal, liên tục được đánh dấu bằng bút dạ quang. Một bản báo cáo điển hình viết: "Dễ dàng chiến thắng không chiến, luôn chủ động nhận bóng, tắc bóng tốt, chọn vị trí và nhận thức tuyệt vời, mạnh mẽ, giữ bóng tốt, không chuyền bừa khi bị áp sát, luôn muốn giúp đỡ đồng đội, hiếm khi chuyền hỏng, những đường phất bóng chuyển hướng xuất sắc, di chuyển siêu hạng."
"Cậu ấy nổi bật đến mức khó tin," Worthington nhớ lại. "Cậu ấy có thể làm mọi thứ và chơi ở mọi vị trí." Ông đã khẩn thiết đề nghị Everton ký hợp đồng với Rodri. Nhưng cuối cùng, Everton lại chi 30 triệu euro cho Yerry Mina, một cầu thủ mà Worthington đã đặc biệt khuyên không nên ký. Vài tháng sau, Rodri gia nhập Atletico Madrid trước khi trở thành một trong những tiền vệ xuất sắc nhất thế giới tại Manchester City và giành Quả bóng vàng 2024.
Nghệ thuật trinh sát: "Cậu ta làm gì khi không có bóng?"
Câu chuyện về Rodri cho thấy sự khác biệt giữa việc xem một cầu thủ và việc quan sast một cầu thủ. "Tài năng thường dễ dàng nổi bật,và hầu hết mọi người xem đều có thể thấy được," Worthington nói. "Nhưng ở chế độ trinh sát, bạn sẽ nghĩ, 'Cậu ta có tài năng để làm điều này điều kia, nhưng cậu ta làm gì khi không có bóng?'"
Đây chính là cốt lõi trong triết lý của ông. Trong khi các nhà phân tích video chỉ có thể xem những gì camera ghi lại, Worthington lại tìm kiếm những chi tiết ẩn giấu. "Khi bóng ở đầu sân bên kia, cầu thủ đó đang làm gì? Cậu ta làm gì sau khi chuyền bóng và đồng đội làm mất nó? Cậu ta có chạy hết tốc lực về phòng ngự không? Ngôn ngữ cơ thể của cậu ta ra sao? Cậu ta có phải là một người đồng đội tốt không? Cậu ta có làm việc chăm chỉ ngay cả khi đội nhà đang thua 0-2 trên sân khách không?"
Đó là một công việc đòi hỏi sự tận tụy đến khắc nghiệt. Ông nhớ lại những chuyến đi 16 tiếng đồng hồ đến Marseille, hay việc phải "dừng xe ở một nơi nào đó trên núi lúc 2 giờ sáng, lấy túi ngủ ra và ngủ trong chiếc Fiat Punto" của mình. Nhưng chính sự tận tụy đó đã giúp ông có những phát hiện để đời, như Abdoulaye Faye, một tiền vệ mà ông sẵn sàng "đặt cược cả công việc của mình" để tiến cử cho HLV Sam Allardyce tại Bolton.
"Con mắt" đối đầu "Moneyball": Dữ liệu cần bối cảnh
Trong thời đại mà dữ liệu và phân tích ("Moneyball") đang thống trị, các trinh sát truyền thống thường bị xem như lỗi thời, những người chỉ dựa vào trực giác và con mắt.
Worthington thở dài trước nhận định đó. Ông không hề chống lại dữ liệu, ngược lại, ông là một phần của bộ phận tuyển trạch tại Bolton dưới thời Sam Allardyce, một nơi mà ông cảm thấy đã đi trước thời đại nhiều năm trong việc áp dụng phân tích.
Tuy nhiên, ông tin rằng dữ liệu chỉ thực sự hiệu quả khi "được đặt trong bối cảnh phù hợp và được kết hợp với nền tảng chuyên môn" Ông đặt ra một câu hỏi chí mạng: "Bạn có biết sự khác biệt giữa một đường chuyền thành công'nhưng lại đẩy đồng đội vào thế khó, và một đường chuyền không thành công nhưng lại giữ được áp lực lên đối phương không?"
Dữ liệu có thể cho bạn biết cái gì đã xảy ra, nhưng chỉ có một con mắt tinh tường, một người đã từng chơi bóng, mới có thể hiểu được tiềm năng của những cậu nhóc đôi mươi. Đó chính là bối cảnh phù hợp, thứ mà không một thuật toán nào có thể đo lường được.
Di sản của một "Worthy"
Cuốn tự truyện mới của Dave Worthington, "Worthy", là bản ghi chép về cuộc đời dành trọn cho bóng đá. Đó không phải là một bài ca tự tán dương, ông thẳng thắn thừa nhận đã có nhiều cầu thủ không thể phát huy hết tiềm năng như ông dự đoán, như trường hợp của Riqui Puig, người mà ông từng nghĩ là "bản sao của Messi".
Những cuốn sổ tay của ông còn giá trị hơn bất cứ báo cáo nào. Chúng chứng minh cho sự cống hiến thầm lặng và nhắc nhở rằng, trong việc tìm kiếm các siêu sao, dù có dữ liệu và thuật toán, kinh nghiệm và trí tuệ con người vẫn không thể thay thế.
