Vào tháng 6 năm 2016, hàng trăm người hâm mộ đã tập trung tại sân bay Thượng Hải để chào đón một trong những cầu thủ bóng đá nổi tiếng nhất thế giới.
Hulk, tuyển thủ Brazil 29 tuổi đang ở đỉnh cao sự nghiệp, đã được Shanghai SIPG ký hợp đồng với giá hơn 46 triệu bảng, cùng mức lương được cho là lên tới 320.000 bảng mỗi tuần. Khi anh bước qua cửa đến, một bó hoa chào mừng được trao tay và một chiếc khăn của CLB được choàng qua cổ anh.
Đó là hình ảnh biểu trưng cho cả một thời kỳ điên rồ của bóng đá Trung Quốc. Trong ba năm tiếp theo, nối gót Hulk là những tên tuổi lớn khác, được ký hợp đồng với những mức giá thậm chí còn kinh khủng hơn.
Ngôi sao của Chelsea, Oscar, đến 6 tháng sau đó với giá 60 triệu bảng và mức lương 400.000 bảng mỗi tuần. Carlos Tevez, người từng vô địch Premier League với cả hai đội bóng thành Manchester, thậm chí được cho rằng còn có thu nhập khủng hơn thế. Những Ezequiel Lavezzi, Alex Teixeira và Jackson Martinez cũng bị cám dỗ bởi những tấm séc khổng lồ để đến với đất nước tỉ dân.
Sự trỗi dậy của Chinese Super League (CSL) diễn ra song song với mong muốn của Chủ tịch Tập Cận Bình nhằm biến đất nước này thành một cường quốc bóng đá. Tham vọng đó bắt đầu có vẻ rất thực tế.
"Thị trường Trung Quốc là một mối nguy hiểm cho tất cả các đội bóng trên thế giới," HLV Antonio Conte của Chelsea đã nói như vậy khi chứng kiến Oscar ra đi. HLV Arsene Wenger của Arsenal thì bình luận: "Trung Quốc dường như có đủ sức mạnh tài chính để chuyển cả một giải đấu châu Âu đến đất nước của họ."
Chưa đầy một thập kỷ sau, bong bóng vỡ tan. Dòng chảy giờ đây đã đi theo hướng ngược lại.
Giấc mơ hóa rồng
Jack Sealy không phải là một trong những tên tuổi lớn. Anh ký hợp đồng với Changchun Yatai vào tháng 12 năm 2015. Bị thu hút bởi những ngôi sao, tiêu chuẩn bóng đá cao hơn và cả tiền bạc, anh không hối tiếc về quyết định của mình.
"Đến đó khi giải đấu vẫn đang phát triển là một trải nghiệm rất thú vị," anh nói với BBC. "Khi bạn nói với ai đó rằng bạn sẽ đến Super League, họ sẽ kiểu: 'Ồ wow!'. Thật tuyệt vời."
Tuyệt vời, nhưng cũng kỳ lạ. "Bạn phải hoàn toàn quên đi họ là ai," anh nói thêm về việc đối đầu với những ngôi sao lớn. "Oscar, tôi đã xem anh ấy chơi cho Chelsea và tất nhiên là qua game FIFA, bạn biết tất cả các cầu thủ. Thật không thể tin được."
Đến năm 2019, giải đấu đã trở nên lớn mạnh đến mức Gareth Bale của Real Madrid, người từng là cầu thủ đắt giá nhất thế giới, được cho là sắp chuyển đến Jiangsu Suning với một hợp đồng ba năm, lương 1 triệu bảng mỗi tuần.
Chưa đầy hai năm sau, Jiangsu Suning ngừng hoạt động. Tình hình tài chính của họ tồi tệ đến mức họ thậm chí phải bán đấu giá cả chiếc xe buýt của đội để lấy tiền mặt.
Bong bóng vỡ tan
Vậy, nền bóng đá Trung Quốc đã sụp đổ một cách ngoạn mục như thế nào? Mọi thứ bắt đầu đi xuống khi Liên đoàn bóng đá Trung Quốc (CFA), sau khi áp dụng "thuế xa xỉ" cho các vụ chuyển nhượng bom tấn, đã công bố mức trần lương vào tháng 12 năm 2020.
Giới hạn này có nghĩa là các cầu thủ nước ngoài chỉ có thể kiếm được tối đa 52.000 bảng mỗi tuần, thấp hơn rất nhiều so với những hợp đồng trước đây. Động thái này nhằm "kiềm chế bóng đá kim tiền" và ngăn chặn "bong bóng đầu tư".
Nhưng đó chỉ là một phần của câu chuyện. Rắc rối của một số lượng lớn các CLB còn trở nên trầm trọng hơn bởi các vấn đề ngày càng gia tăng của các ông chủ trong lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc, với một số gã khổng lồ xây dựng gặp phải vấn đề về dòng tiền.
Trên hết, đại dịch COVID-19 ập đến. Các chính sách phong tỏa nghiêm ngặt của Trung Quốc đã khiến các trận đấu phải diễn ra sau những cánh cửa đóng kín trong hơn 2 năm. Doanh thu từ bản quyền truyền hình và tài trợ theo đó cũng lao dốc.
Những mảnh vỡ còn lại
Samir Memisevic, một hậu vệ người Bosnia Herzegovina, đã chơi cho Hebei FC từ tháng 2 năm 2020. Nhưng đến mùa giải thứ hai, anh có thể cảm nhận được những vấn đề phía sau hậu trường.
"Mùa giải thứ hai, tôi nghĩ có điều gì đó không ổn," anh nói. "Sau vài tháng, các vấn đề tài chính bắt đầu. Họ nợ lương các cầu thủ Trung Quốc trong nhiều tháng và tôi chắc chắn rằng vào cuối năm đó, Hebei sẽ không còn tồn tại nữa."
Hebei, đội bóng từng ký hợp đồng với Lavezzi, Javier Mascherano và Gervinho, đã phải giải tán các đội trẻ của mình trong nỗ lực tuyệt vọng để tồn tại. Một số nhân viên đề nghị làm việc miễn phí. Nhưng tất cả đều vô ích. Đầu năm nay, Hebei đã giải thể.
"Tôi cảm thấy rất tiếc cho những gì đã xảy ra, bởi vì họ từng là một trong những đội bóng lớn nhất Trung Quốc với vô số tên tuổi và tiền bạc," Memisevic nói. "Bây giờ CLB đã biến mất. Thật đáng buồn, nhưng đó là điều đã xảy ra với rất nhiều CLB Trung Quốc."
Đối với John Hassett, Chinese Super League sẽ không còn như xưa nếu không có đội bóng yêu thích của anh, Guangzhou City. CLB cũng đã giải thể vào tháng Ba. Đối với anh hay nhiều người khác, khía cạnh xã hội cũng quan trọng như bóng đá.
"Chúng tôi có một cửa hàng nhỏ xíu bên ngoài sân vận động, chúng tôi sẽ uống bia ở đó trước và sau trận đấu. Tất cả chúng tôi đều rất buồn. Chúng tôi đã tổ chức buổi 'tưởng niệm' nhỏ cho CLB tại quán bia của mình sau khi nó đóng cửa."
John Hassett, chỉ ra vấn đề cốt lõi: các CLB Trung Quốc không được xây dựng để tự kiếm tiền mà chỉ dựa vào tiền của ông chủ. Vé xem bóng đá thì quá rẻ, chỉ 50-60 bảng cho cả mùa. Áo đấu thì cổ động viên toàn mua hàng nhái giá rẻ bên ngoài. Vì vậy, các CLB gần như không có nguồn thu nào của riêng mình
Một câu hỏi khác được đặt ra: tiền đã đi đâu? Một vụ bê bối tham nhũng đã lan rộng khắp các cấp cao nhất của nền bóng đá. Cựu tiền vệ Everton và cựu HLV trưởng đội tuyển Trung Quốc, Li Tie, đã bị điều tra vì "vi phạm pháp luật nghiêm trọng", với các cáo buộc hối lộ, sau đó ông bị tuyên án 20 năm tù. Cựu chủ tịch CFA, Chen Xuyuan, cũng phải đối mặt với các cáo buộc tương tự, và phải chịu mức án chung thân vì nhận hối lộ lên tới 11 triệu USD
Tương lai nào cho bóng đá Trung Quốc?
Bây giờ CSL, chỉ còn lại một số ít các cầu thủ nước ngoài trong giải đấu. Nhưng bất chấp các vấn đề, nhu cầu xem bóng đá trong nước vẫn còn đó. Khi vé cho trận đấu đầu tiên của Beijing Guoan trước khán giả được mở bán, chúng đã được bán hết chỉ trong vòng năm phút.
Sau sự sụp đổ của mô hình "đốt tiền" mua sao, nhiều người tin rằng con đường duy nhất để bóng đá Trung Quốc hồi sinh là xây dựng lại từ nền móng: tập trung vào các cầu thủ trẻ trong nước. Alberto Doldan, một chuyên gia đã làm việc tại Trung Quốc, cũng đồng tình. Ông tin rằng dù hiện tại khó khăn, nhưng chính việc đầu tư vào lứa trẻ hôm nay sẽ giúp Trung Quốc có một thế hệ cầu thủ bản địa chất lượng hơn trong 5 đến 7 năm tới.
Giờ đây, với ít siêu sao nước ngoài hơn hơn, trọng tâm của bóng đá Trung Quốc là đào tạo ra nhiều ngôi sao bản địa hơn để phát triển giải đấu và cải thiện cơ hội tham gia World Cup trong tương lai, giải đấu mà họ mới chỉ một lần duy nhất được tham dự. Giấc mơ hóa rồng đã tan vỡ, và giờ là lúc để xây dựng lại từ những nền móng thực tế hơn.
