Tom Heaton bước ra khỏi sân tập Carrington với khuôn mặt cau có. Trận đấu đối kháng vừa kết thúc, đội của anh thua đậm, người thủ môn 39 tuổi ướt sũng vì mưa và lạnh cắt da, nhưng anh vẫn liên tục phân tích các tình huống bóng trong trận đấu tập, tự trách mình cùng đồng đội.
“Chúng ta hôm nay bị vùi dập thật sự,” Heaton nói lớn, không giấu nổi sự bực bội.
Thế nhưng khi được hỏi, ngay cả vào những ngày tệ hại như vậy anh có còn thấy vui với công việc này không, Heaton lập tức nở nụ cười quen thuộc: “Tôi yêu công việc này. Thành thật là tôi vẫn yêu nó mỗi ngày.”
Câu trả lời ngắn gọn đó giải thích cho tất cả. Vì sao một thủ môn đã ba lần khoác áo đội tuyển Anh, sắp bước sang tuổi 40 vẫn miệt mài mỗi ngày dù cơ hội ra sân rất ít. Và vì sao quan điểm thủ môn số ba “ăn không ngồi rồi” là một định kiến hết sức sai lầm.
Lần cuối cùng Heaton bắt một trận Ngoai hạng Anh là trong màu áo Aston Villa đầu năm 2020, trước khi anh dính chấn thương dây chằng đầu gối nghiêm trọng. Mùa hè 2021, anh trở lại Manchester United, nơi thủ thành cao 1m88 từng gắn bó từ năm 11 tuổi, nhưng quãng thời gian thi đấu thực tế rất ít. Từ ngày ra sân gần nhất cho đội một đến nay đã là 1.029 ngày.
“Khao khát được thi đấu chưa bao giờ rời khỏi tôi,” Heaton nói. “Tôi vẫn đang cố giành lấy vị trí ra sân. Chính vì vậy, có những ngày tôi phải ngồi trên khán đài, khởi động với các đồng đội rồi lại thay đồ để làm người hỗ trợ, thật không dễ dàng chút nào.”
Khi quyết định trở lại Old Trafford ở tuổi 35, Heaton hiểu khá rõ vị trí của mình trong trật tự đội hình. Khi đó David de Gea là lựa chọn số một, còn Dean Henderson đang là thủ môn đầy tiềm năng của tuyển Anh.
“Có lúc cách nhìn của tôi gần như hơi hoang tưởng,” anh cười. “Tôi hiểu người ta sẽ nhìn thế nào, nhưng tôi tự nói với mình: ‘Tôi sẽ nhận thử thách này.’ Phần lý trí trong tôi biết rằng trở lại đây ở tuổi 35 nghĩa là nhiều khả năng tôi sẽ phải chấp nhận vai trò như hiện tại. Nhưng tôi không hối tiếc, tôi thực sự đã rất thích thú khi ở đây.”
Anh thừa nhận từng có giai đoạn thất vọng vì không được xướng tên trong đội hình xuất phát. “Đã có lúc tôi cảm thấy như vậy,” Heaton nói. “Nhưng ở thời điểm hiện tại, sẽ không đúng nếu tôi nói mình đang thất vọng với hoàn cảnh này.”
Trong những mùa gần đây, không ít lần tương lai Heaton được đem ra bàn tán. Anh từng tiến rất gần Luton, thậm chí dành trọn một ngày làm việc cùng Rob Edwards ngay trước thềm mùa giải 2023–24, nhưng Man United từ chối đề nghị. Hè năm ngoái, trước khi ký hợp đồng mới, Wrexham, đội bóng nơi anh bắt đầu sự nghiệp trẻ, cũng là một lựa chọn tiềm năng.
Để cân bằng cảm xúc, Heaton làm việc với chuyên gia tâm lý thể thao, tìm kiếm một cách để khép lại cho những tiếc nuối trong anh. Anh nhắc đến một câu ngạn ngữ Trung Quốc: “chặt củi và gánh nước”, như lời nhắc nhở rằng phải giữ thói quen tập luyện hàng ngày. Nhưng điểm tựa lớn nhất của anh lại nằm ở gia đình.
“Mỗi ngày trong sự nghiệp của mình, tôi đều nói chuyện với bố trước và sau buổi tập,” Heaton kể. “Nghe có vẻ hơi nặng nề, nhưng đó luôn là điều tôi làm hàng ngày. Bố mẹ tôi từng là giáo viên thể dục, và bố tôi từng biết một chút về tâm lý học. Tôi nghĩ là ông sẽ không phiền khi nghe tôi tâm sự đâu.”
Với Heaton, quyết định trở lại United còn là cơ hội để khép lại vòng tròn định mệnh. “Rất nhiều kỉ niệm của tôi gắn với câu lạc bộ,” anh nói. Hiện hai con trai nhỏ của anh đều nằm trong các đội năng khiếu của United. Buổi tối, không hiếm lần Heaton trở lại Carrington cùng các con, tranh thủ tâhp thêm các bài tập hồi phục.
“Cơ hội được quay về, trở thành một phần của đội, và cố gắng giúp câu lạc bộ trở lại với thành công là thứ quá tốt để tôi có thể từ chối,” Heaton chia sẻ.
Heaton chính thức ra mắt đội một United vào tháng 12 năm 2021 tại Champions League, trong trận gặp Young Boys, khi đã 35 tuổi. Ở giai đoạn đầu tiên khoác áo Man United, anh từng làm kép phụ cho những tên tuổi như Edwin van der Sar, anh từng nằm trong danh sách lên đường dự chung kết Champions League 2008 với Chelsea nhưng chỉ được xem từ khán đài.
“Đó là khoảnh khắc tôi biết mình cần phải ra đi,” anh nhớ lại. Tuy phải mất thêm hai mùa giải nữa mới rời câu lạc bộ theo dạng tự do để đến Cardiff, Heaton vẫn cho rằng lựa chọn đó là bước ngoặt đúng đắn.
Anh kể thêm về cuộc trò chuyện với Sir Alex Ferguson: “Ngày đầu tôi nói với ông ấy, ông phản ứng khá mạnh. Nhưng vài tuần sau, ông gọi tôi trở lại phòng làm việc, nói rằng ông hiểu và tôn trọng quyết định đó và sẽ luôn ở đó nếu tôi cần. Tôi sẽ không bao giờ quên khoảnh khắc đó.”
Ngày nay, giữa dàn nhân sự mới trong những tòa nhà hiện đại ở Carrington, Heaton là một trong số ít người từng trải qua thời kỳ đỉnh cao của Sir Alex Ferguson cùng đội bóng. Vì vậy, anh trở thành cầu nối giữa quá khứ huy hoàng và hiện tại nhiều biến động, một người hiểu rõ văn hóa United thực sự trông như thế nào.
Trong các buổi tập, nhất là khi đội thiếu người do các trụ cột về tập trung đội tuyển, những gương mặt trẻ từ học viện được đôn lên làm quân xanh cho đội một. Heaton biết tên từng người.
“Nếu bạn được tập với đội một Manchester United, thì mọi người phải biết tên bạn,” anh giải thích. “Chúng tôi sẽ có những kỳ vọng ở các bạn, tất nhiên điều đóthể hiện rằng chúng tôi trân trọng mọi người.”
Cuộc sống thường nhật của Heaton bắt đầu rất sớm. Mỗi sáng, anh dành khoảng 20 phút ngoài vườn tập cùng cậu con trai nhỏ. Đến Carrington, anh thường ngồi ăn sáng với Harry Maguire. Cả hai thường vừa ăn trứng trắng với ớt chuông, vừa bàn chuyện phiếm hàng ngày và tranh luận về bóng đá.
Trong phòng gym, Heaton làm việc với các huấn luyện viên thủ môn của Ruben Amorim. Trợ lí Jorge Vital thích những phương pháp tập luyện mới lạ, yêu cầu Heaton tập bắt bóng trong điều kiện tầm nhìn bị hạn chế bằng kính đặc biệt, hoặc quay mặt vào tường trắng, che một mắt, phản xạ với những trái bóng tennis được ném qua vai.
Khi bước ra sân, giữa những bài tập vui vẻ xen kẽ là các pha bóng căng thẳng, chỉ cần tiếng còi gọi các thủ môn gia nhập cùng nhóm cầu thủ, Heaton lập tức chuyển trạng thái để sẵn sàng chiến đấu.
“Khát khao chiến thắng trong mỗi buổi tập nhất là thời gian đầu sự nghiệp ở Man Utd thực sự là thứ đáng kinh ngạc,” Heaton nói, nhắc đến những Roy Keane, Gary Neville hay Paul Scholes. “Tôi luôn cố mang điều đó đến với mọi đội bóng tôi thi đấu.”
Quan điểm cầu toàn của Heaton thể hiện ở nhiều chi tiết. Anh có một bài tập riêng với tạ gắn vào ngón tay và thường lặng lẽ thực hiện trong lúc nghỉ giữa buổi tập.
“Tôi thấy HLV có vẻ rất ngạc nhiên vào ngày hôm qua khi tôi đột nhiên lao người lên không trung để cản một quả bóng tưởng tượng,” Heaton cười. “Nhưng tôi là người tin rằng nếu điều gì đó có thể mang lại một chút tác dụng, tôi sẽ làm.”
Ở United, Heaton không chỉ là người tập luyện mà còn là người hướng dẫn, anh đóng vai trò như một HLV thủ môn. Anh kèm cặp thủ môn 18 tuổi Cameron Byrne Hughes, đồng thời rất thích làm việc với Senne Lammens. “Cậu ấy rất tự tin" Heaton nhận xét.
Để chuẩn bị cho cuộc sống sau khi giải nghệ, Heaton đã có một hành trang đồ sộ khi sở hữu chứng chỉ huấn luyện UEFA B và UEFA A cho bóng đá ngoài sân, hoàn thành chương trình quản lý bóng đá của UEFA, đạt loại xuất sắc trong một khóa học giám đốc thể thao và tiếp tục học lãnh đạo cấp cao tại Đại học Oxford.
Trong nội bộ đội bóng, Heaton là thành viên trong nhóm thủ lĩnh mà Ruben Amorim thiết lập, tiếp nối vai trò tương tự mà anh từng đảm nhận dưới thời Erik ten Hag.
“Điều quan trọng là HLV không chỉ lập ra một nhóm rồi để đó,” Heaton nói. “Ông ấy trao cho chúng tôi quyền được lên tiếng và tạo ảnh hưởng.”
Nhóm thủ lĩnh thường họp định kỳ để bàn về các cá nhân, những tình huống nảy sinh trong phòng thay đồ, những can thiệp cần thiết hoặc những hành động đáng được ghi nhận.
“Khi bạn ở trong một môi trường cạnh tranh toàn những cái tôi mạnh, không quan trọng bạn 15 hay 40 tuổi, bạn phải chiến đấu để dành lấy sự tôn trọng,” Heaton chia sẻ. “Điều đó dễ hơn rất nhiều khi bạn ra sân thường xuyên và chơi tốt. Tôi thì mới chỉ có vài lần được thi đấu, nên cơ hội gây dựng uy tín kiểu đó rất ít.
“Vì vậy tôi tự hỏi mình, làm sao để tôi có đủ sự tín nhiệm và tôn trọng để có thể tạo ảnh hưởng trong tập thể? Câu trả lời là xây dựng những mối quan hệ tốt và làm mọi thứ một cách chỉn chu. Nếu bạn làm đúng, làm đủ và nghiêm túc, mọi người sẽ tôn trọng bạn.”
Trên bình diện tuyển quốc gia, Heaton cũng nhận được sự đánh giá cao. Tám năm sau khi được Roy Hodgson đưa tới EURO 2016, đến EURO 2024 anh tiếp tục được Gareth Southgate mời tham gia trong vai trò đặc biệt, vừa tập luyện, vừa làm cầu nối giữa ban huấn luyện và các cầu thủ.
“Điều duy nhất tôi làm hỏng trong khoảng thời gian đó là tôi về nhà và lỡ miệng nói đó là khoảng thời gian tuyệt nhất đời mình,” Heaton kể lại với nụ cười. “Có lẽ bạn đoán được phản ứng của vợ tôi câu nói đó. Nhưng thành thật mà nói, tôi rất thích khoảng thời gian ấy. Thi đấu luôn là động lực lớn nhất với tôi, nhưng chuyến đi đó mở ra trong tôi một góc nhìn mới.”
Nhìn lại chặng đường hơn một nghìn ngày không bắt chính, Tom Heaton vẫn giữ được điều quan trọng nhất: cảm giác yêu nghề như buổi sáng đầu tiên anh đặt chân vào Carrington.
