Thành công vang dội của các đội tuyển quốc gia Indonesia và Malaysia trong thời gian gần đây, được xây dựng trên nền tảng của chính sách nhập tịch ồ ạt, đã tạo ra một ảo ảnh về sự vươn lên của cả một nền bóng đá. Tuy nhiên, thất bại thảm hại của các đội tuyển U23 tại vòng loại châu Á vừa qua đã phơi bày một sự thật trần trụi: đó là một ngôi nhà lộng lẫy được xây từ nóc, với một nền móng đang mục ruỗng nghiêm trọng.
Vòng loại U23 châu Á 2026 đã trở thành một thước đo tàn nhẫn. Trong khi U23 Việt Nam và U23 Thái Lan, những đội bóng trung thành với việc phát triển tài năng bản địa, ung dung giành ngôi nhất bảng, thì U23 Indonesia và Malaysia lại gục ngã dù sở hữu những cầu thủ được quảng bá rầm rộ. U23 Indonesia, chỉ một năm trước còn lọt vào bán kết U23 châu Á và suýt giành vé dự Olympic, giờ đây thậm chí không thể thắng nổi U23 Lào ngay trên sân nhà.
Nguyên nhân sâu xa của sự sụp đổ này đến từ chính chính sách mà họ tôn sùng. HLV U23 Indonesia, Gerald Vanenburg, đã không ngần ngại chỉ ra vấn đề: lực lượng cầu thủ nội địa của ông quá yếu vì không được thi đấu. "Tôi chẳng thể làm gì với họ, vì ở giải vô địch quốc gia họ không ra sân. Họ không có nổi 14 phút thi đấu ở câu lạc bộ," nhà cầm quân người Hà Lan chua chát. Đây là hệ quả trực tiếp của việc giải VĐQG Indonesia cho phép các CLB đăng ký tới 11 ngoại binh, tạo ra những trận đấu mà chỉ có 4 cầu thủ bản địa trong đội hình xuất phát.
Nghịch lý lớn nhất của chính sách nhập tịch đã lộ rõ. Mục đích ban đầu là mang về những cầu thủ được đào tạo ở châu Âu để nâng tầm đội tuyển. Nhưng giờ đây, một xu hướng ngược đời đang diễn ra: các cầu thủ sau khi có hộ chiếu Indonesia lại "khăn gói" trở về thi đấu tại giải quốc nội có thứ hạng rất thấp của AFC. Họ bị thu hút bởi "việc nhẹ lương cao" và hệ quả là chuyên môn không những không phát triển mà còn có nguy cơ thụt lùi.
HLV Vanenburg đã chỉ ra trường hợp của Rafael Struick: "Nếu Rafael Struick không được ra sân, thời gian thi đấu của cậu ấy giảm đi và phong độ sa sút. Đây chính là điều xảy ra với những người khác." Lời giải (nhập tịch) giờ đây đã trở thành một phần của vấn đề, khi chính các cầu thủ nhập tịch cũng đang vật lộn để cạnh tranh với các ngoại binh khác ngay tại giải quốc nội Indonesia.
Bóng đá Malaysia cũng đang đi vào vết xe đổ tương tự. Giải VĐQG của họ cho phép đăng ký tới 15 ngoại binh. Đội tuyển quốc gia của họ có thể mạnh lên trong ngắn hạn, nhưng đội U23 với nòng cốt là cầu thủ "cây nhà lá vườn" đã thất bại toàn diện. Về lâu dài, khi các lứa cầu thủ trẻ không được trao cơ hội, họ sẽ lấy đâu ra lực lượng kế cận, để rồi lại phải phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn lực ngoại nhập.
Thất bại của U23 Indonesia và Malaysia không phải là một tai nạn, mà là một lời cảnh báo đanh thép. Việc chỉ tập trung vào phần ngọn mà bỏ quên gốc rễ là công tác đào tạo trẻ và tạo điều kiện thi đấu cho cầu thủ nội địa là một chiến lược "ăn xổi" đầy rủi ro. Những thành công nhất thời có thể che mắt người hâm mộ, nhưng về bản chất, đó là một con đường không bền vững, có nguy cơ dẫn đến sự sụp đổ mang tính hệ thống trong tương lai không xa.
