Khoảnh khắc Lionel Messi đặt bóng xuống chấm đá phạt ở phút 90+5 trong trận đấu giữa Paris Saint-Germain và Lille vào tháng 2/2023, cả sân vận động nín thở. Một cú sút hoàn hảo sau đó đã ấn định chiến thắng 4-3 kịch tính. Đó là một ví dụ kinh điển về sự kỳ diệu của một quả đá phạt trực tiếp.
Tuy nhiên, cũng có những tình huống đá phạt mà khán giả thấy trọng tài giơ thẳng một tay lên trời, và cầu thủ không thể sút ngay mà phải chuyền cho đồng đội. Đó chính là đá phạt gián tiếp. Vậy hai loại đá phạt này khác nhau ở điểm nào, và khi nào chúng được áp dụng?
Định nghĩa và luật lệ chính thức
Sự khác biệt cơ bản và quan trọng nhất giữa hai hình thức đá phạt này nằm ở khả năng ghi bàn. Luật 13 – Những quả phạt (Free Kicks) của Hội đồng Hiệp hội Bóng đá Quốc tế (IFAB), được FIFA áp dụng, quy định rất rõ ràng:
+ Đá phạt trực tiếp (Direct free kick): Bàn thắng được công nhận nếu bóng được đá thẳng từ quả phạt vào khung thành đối phương.
+ Đá phạt gián tiếp (Indirect free kick): Bàn thắng chỉ được công nhận nếu sau khi được đá, bóng chạm vào một cầu thủ khác (bất kể đồng đội hay đối phương) trước khi đi vào lưới.
Một dấu hiệu nhận biết quan trọng trên sân là tín hiệu của trọng tài:
+ Nếu là đá phạt gián tiếp, trọng tài sẽ giơ một cánh tay thẳng lên trên đầu và giữ nguyên cho đến khi quả phạt được thực hiện và bóng chạm vào một cầu thủ khác.
+ Nếu là đá phạt trực tiếp, trọng tài sẽ không có tín hiệu tay đặc biệt này.
Luật được áp dụng ra sao?
Quyết định cho một đội hưởng đá phạt trực tiếp hay gián tiếp phụ thuộc hoàn toàn vào tính chất của pha phạm lỗi trước đó, được quy định trong Luật 12 – Lỗi và hành vi sai trái (Fouls and Misconduct) do IFAB ban hành và FIFA áp dụng.
Một quả đá phạt TRỰC TIẾP được thổi phạt khi một cầu thủ phạm một trong các lỗi sau đây với đối phương theo cách mà trọng tài cho là bất cẩn, liều lĩnh hoặc dùng sức mạnh quá mức:
* Chuồi hoặc tranh chấp.
* Nhảy vào.
* Đá hoặc cố gắng đá.
* Đẩy.
* Đánh hoặc cố gắng đánh (bao gồm cả húc đầu).
* Ngáng chân hoặc cố gắng ngáng chân.
* Xoạc bóng.
Ngoài ra, các lỗi bên ngoài vòng cấm như giữ đối phương, cản trở bằng cách tiếp xúc, cắn hoặc phun nước bọt, và đặc biệt là lỗi cố tình dùng tay chơi bóng cũng được xử lý bằng quả đá phạt trực tiếp.
Một quả đá phạt GIÁN TIẾP được thổi phạt cho các lỗi ít nghiêm trọng hơn và thường không có va chạm trực tiếp:
* Chơi bóng một cách nguy hiểm (ví dụ: giơ chân quá cao gần đầu đối phương).
* Cản trở đường di chuyển của đối phương mà không có tranh chấp bóng.
* Thể hiện sự phản đối, dùng lời lẽ hoặc cử chỉ xúc phạm (không quá nghiêm trọng để nhận thẻ đỏ trực tiếp).
* Ngăn cản thủ môn đưa bóng vào cuộc.
Các lỗi của thủ môn trong vòng cấm địa của mình dẫn đến quả đá phạt gián tiếp:
* Dùng tay bắt bóng sau khi đồng đội cố tình chuyền về bằng chân.
* Dùng tay bắt bóng trực tiếp từ quả ném biên của đồng đội.
Ngoài ra, còn có quy định thủ môn giữ bóng trên tay quá 6 giây sẽ phải chịu một quả phạt gián tiếp. Tuy nhiên, kể từ mùa giải 2025/26, IFAB đã điều chỉnh luật rằng nếu một thủ môn giữ bóng trên tay quá 8 giây, đội của họ sẽ phải chịu một quả đá phạt góc thay vì phạt gián tiếp như trước.
Ví dụ tiêu biểu trong lịch sử bóng đá
Đá phạt trực tiếp: Cú sút phạt "quả chuối" kinh điển của Roberto Carlos (Brazil) vào lưới Pháp năm 1997 là một ví dụ không thể hoàn hảo hơn. Từ khoảng cách hơn 35m, Carlos đã thực hiện một cú sút bằng má ngoài chân trái, đưa bóng đi vòng qua hàng rào rồi bất ngờ đổi hướng bay thẳng vào lưới trong sự ngỡ ngàng của thủ thành Fabien Barthez và toàn thế giới. Đó là một bàn thắng hợp lệ từ một quả đá phạt trực tiếp.
Đá phạt gián tiếp: Tháng 10 năm 2002, huyền thoại bóng đá Anh và CLB Newcastle United, Alan Shearer đã có bàn thắng đáng nhớ vào lưới West Brom. Xuất phát từ tình huống đá phạt gián tiếp từ khoảng cách hơn 5m trước khung thành, Nolberto Solano nhả bóng tinh tế cho Shearer tung cú sút uy lực, tạo nên một trong những bàn thắng đáng nhớ nhất sự nghiệp của ông.
Một số hiểu lầm phổ biến
"Mọi quả phạt đều có thể sút thẳng vào gôn?" – SAI: Đây là hiểu lầm lớn nhất. Chỉ có đá phạt trực tiếp mới cho phép cầu thủ sút thẳng để ghi bàn. Nếu một cú sút từ quả phạt gián tiếp đi thẳng vào lưới mà không chạm ai, bàn thắng sẽ không được công nhận.
"Phạm lỗi trong vòng cấm luôn là một quả penalty?" – SAI: Một quả phạt đền (penalty) về bản chất chính là một quả đá phạt trực tiếp được thực hiện từ chấm 11m. Nếu một cầu thủ phạm một lỗi đáng bị phạt gián tiếp trong vòng cấm của đội mình (ví dụ: thủ môn bắt bóng từ đường chuyền về), đội tấn công sẽ được hưởng một quả đá phạt gián tiếp tại chính nơi phạm lỗi, chứ không phải một quả penalty.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Khoảng cách hàng rào trong cả hai loại đá phạt là bao nhiêu? Trong cả hai trường hợp, các cầu thủ của đội phòng ngự đều phải đứng cách quả bóng một khoảng cách tối thiểu là 9.15 mét (10 yards) cho đến khi bóng được đá.
2. Điều gì xảy ra nếu quả đá phạt gián tiếp bay thẳng vào lưới? Bàn thắng không được công nhận. Trận đấu sẽ được bắt đầu lại bằng một quả phát bóng lên cho đội phòng ngự.
3. Tín hiệu nào của trọng tài là quan trọng nhất để phân biệt? Hãy luôn nhìn vào tay của trọng tài. Nếu ông ấy giơ một cánh tay thẳng đứng lên trên đầu, đó là một quả đá phạt gián tiếp.
Việc phân biệt rõ ràng giữa đá phạt trực tiếp và gián tiếp là một trong những kiến thức nền tảng giúp người hâm mộ hiểu sâu hơn về tính chiến thuật và sự phức tạp của luật bóng đá. Điều đó cho thấy không phải mọi pha phạm lỗi đều như nhau và mỗi quyết định của trọng tài đều dựa trên những quy tắc cụ thể để phân biệt.
