Khởi đầu từ công viên hoàng gia
Parc des Princes hay Công viên của các hoàng tử, không đơn thuần là một sân vận động bóng đá, mà còn là một biểu tượng văn hóa thể thao mang chiều sâu lịch sử. Sân nằm ở vị trí phía Tây Nam Paris, trong quận 16 thanh lịch và lâu đời. Trước khi trở thành địa điểm thể thao, nơi đây từng là khu vực săn bắn và nghỉ dưỡng của tầng lớp quý tộc Pháp vào thế kỷ XVIII. Khu vực Auteuil và Boulogne được quy hoạch đô thị vào giữa thế kỷ XIX dưới thời Napoleon III và chính thức được sáp nhập vào Paris vào năm 1860, từ đó tên gọi Parc des Princes xuất hiện từ chính quá khứ hoàng gia này.
Giai đoạn đầu: Vélodrome du Parc des Princes (1897–1932)
"Vélodrome du Parc des Princes" là tên gọi ban đầu của sân, được khánh thành vào ngày 18 tháng 7 năm 1897. Từ "vélodrome" trong tiếng Pháp có nghĩa là "sân đua xe đạp",vì vậy toàn bộ cụm từ được hiểu là "Sân đua xe đạp thuộc Công viên các hoàng tử. Đây là cấu trúc ban đầu của sân vận động, được xây dựng chủ yếu cho các cuộc đua xe đạp lòng chảo.
Sân bao gồm đường đua chu vi 666,66 mét bao quanh phần sân cỏ trung tâm và có sức chứa khoảng 15.000 người. Đây là con số rất lớn đối với thời điểm cuối thế kỷ XIX. Tuy thiết kế dành cho môn đua xe đạp, nhưng Parc des Princes sớm trở thành một tổ hợp thể thao đa năng, tổ chức thêm các sự kiện điền kinh, bóng đá và rugby.
Trận bóng đá đầu tiên được tổ chức vào ngày 26 tháng 12 năm 1897, giữa Club Français và đội khách mang tên English Ramblers. Chỉ một tháng trước đó, vào ngày 14 tháng 11 năm 1897, trận rugby quốc tế đầu tiên tại sân diễn ra giữa một đội Pháp và Swindon Rugby Football Club của Anh.
Từ năm 1903, Parc des Princes trở thành điểm kết thúc truyền thống của giải đua xe đạp Tour de France trong suốt hơn sáu thập kỷ. Đến thập niên 1920, sân tiếp tục được mở rộng để đáp ứng nhu cầu khán giả ngày càng đông. Tuy nhiên, sự cạnh tranh với sân Stade de Colombes và yêu cầu cải thiện cơ sở hạ tầng đã đặt ra yêu cầu tái thiết toàn diện.
Giai đoạn phát triển và tái thiết (1932–1972)
Sau ba thập kỷ hoạt động, sân được dỡ bỏ và xây dựng lại. Vào ngày 23 tháng 4 năm 1932, một Parc des Princes mới được khánh thành. Công trình mới vẫn giữ nguyên mục đích đa năng nhưng nâng cấp về mặt thiết kế, với các khán đài có mái che và sức chứa lên đến 45.000 người. Đường đua xe đạp mới được làm bằng xi măng hồng, dài 454 mét.
Parc des Princes lúc này trở thành trung tâm thể thao lớn nhất Paris. Đây là nơi tổ chức các sự kiện quan trọng như: Chung kết Cúp C1 châu Âu đầu tiên vào năm 1956 (Real Madrid – Stade de Reims); các trận đấu bóng đá của ĐTQG Pháp hay các trận rugby đỉnh cao và những sự kiện thể thao khác như đua mô-tô, boxing.
Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, sân bị trưng dụng làm bãi xe quân sự cho lính Đức chiếm đóng. Nhưng sau chiến tranh, sân nhanh chóng được phục hồi. Đặc biệt, với sự phát triển của truyền hình, Parc des Princes là một trong những sân đầu tiên ở Pháp được truyền hình trực tiếp các sự kiện thể thao. Tuy nhiên, vào cuối những năm 1960, do ảnh hưởng của dự án xây dựng đường vành đai périphérique của Paris, tuyến đường chạy ngay dưới khu vực khán đài, cấu trúc sân bị suy yếu nghiêm trọng. Trước áp lực dư luận và yêu cầu về tiêu chuẩn an toàn, thành phố Paris quyết định dỡ bỏ toàn bộ và xây dựng một Parc des Princes mới.
Sự tái sinh năm 1972: Biểu tượng kiến trúc thể thao
Ngày 25 tháng 5 năm 1972, sân vận động mới được khánh thành sau hơn hai năm xây dựng. Kiến trúc sư Roger Taillibert và kỹ sư Simon Boussiron là những người chịu trách nhiệm chính cho thiết kế mang tính biểu tượng này. Sân có thiết kế mái vòm liền khối bao quanh khán đài, một bước tiến đột phá vào thời điểm đó. Mỗi khán giả đều có tầm nhìn không bị cản trở và khoảng cách từ mọi ghế ngồi đến sân đều dưới 45 mét. Hệ thống đèn chiếu sáng tích hợp thẳng vào mái che, thay vì sử dụng các cột đèn truyền thống, tạo nên một khối kiến trúc hiện đại và thẩm mỹ. Với sức chứa gần 50.000 người, Parc des Princes trở thành một trong những sân vận động hiện đại nhất châu Âu vào thời điểm đó. Đây cũng là nơi khởi đầu cho mối quan hệ mật thiết giữa PSG và sân vận động này.
Sân nhà của PSG (từ 1974 đến nay)
Năm 1974, PSG chính thức chọn Parc des Princes làm sân nhà. Trước đó, họ từng thi đấu tại Stade Jean-Bouin và nhiều địa điểm khác quanh Paris. Từ thời điểm ấy, Parc des Princes trở thành pháo đài của PSG, hàng loạt danh thủ từ Mustapha Dahleb, Safet Susic, đến Ronaldinho, Pauleta, Zlatan Ibrahimovic, Edinson Cavani, Neymar, Kylian Mbappé, hay Messi, Ramos khoác áo đội bóng thủ đô Paris.
Những thập niên 1980 và 1990 chứng kiến Parc des Princes trở thành trung tâm thể thao của cả nước Pháp. Trước khi Stade de France ra đời năm 1998, đây là sân chính tổ chức các trận của đội tuyển quốc gia bóng đá và rugby. Các trận chung kết Cúp Quốc gia, Cúp Liên đoàn, và nhiều trận đấu của Euro 1984 đều diễn ra tại đây.
Trận chung kết Euro 1984 giữa Pháp và Tây Ban Nha, với cú đá phạt ghi bàn của Michel Platini, là một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất được khắc ghi trong ký ức người hâm mộ tại sân này.
World Cup và Euro: Parc des Princes trên bản đồ thế giới
Không chỉ là sân nhà của Paris Saint-Germain hay nơi tổ chức các sự kiện bóng đá cấp quốc gia, Parc des Princes còn vươn tầm quốc tế khi trở thành một trong những địa điểm thi đấu quan trọng của các kỳ Euro và World Cup trong nhiều thập kỷ.
Ngay tại Euro 1960 – giải vô địch châu Âu đầu tiên trong lịch sử, Parc des Princes đã được chọn làm nơi tổ chức trận chung kết. Đến Euro 1984, sân tiếp tục giữ vai trò chủ chốt khi tổ chức cả trận khai mạc lẫn trận chung kết, nơi đội tuyển Pháp lên ngôi vô địch với chiến thắng đáng nhớ trước Tây Ban Nha. Hình ảnh Michel Platini ăn mừng bàn thắng vẫn luôn sống mãi trong ký ức người hâm mộ.
Tại World Cup 1998, sân tiếp tục khẳng định vị thế khi được chọn tổ chức tới 6 trận đấu, trong đó có những trận cầu mãn nhãn như Argentina thắng đậm Jamaica 5–0 hay Brazil đánh bại Chile 4–1 ở vòng 1/8. Hai thập kỷ sau, tại Euro 2016, Parc des Princes lại góp mặt với vai trò chủ nhà của nhiều trận vòng bảng và vòng knock-out, tiếp tục khẳng định giá trị trường tồn qua thời gian.
Không chỉ dừng lại ở các giải đấu cấp đội tuyển, Parc des Princes còn là nơi tổ chức các trận chung kết cấp câu lạc bộ châu Âu. Sân từng đăng cai chung kết Cúp C1 châu Âu năm 1975 (Bayern Munich – Leeds United), năm 1981 (Liverpool – Real Madrid), chung kết Cúp C2 năm 1995 (Arsenal – Real Zaragoza) và Cúp UEFA năm 1998 (Inter Milan – Lazio). Những trận cầu này đã giúp Parc des Princes ghi tên mình vào bản đồ các sân vận động lừng danh nhất lục địa già.
QSI và chiến lược toàn cầu hóa
Sau khi Paris Saint Germain được tập đoàn Qatar Sports Investments (QSI) mua lại vào năm 2011, một chương mới đã được mở ra trong lịch sử của Parc des Princes. Nhận thức được tầm quan trọng của sân nhà trong chiến lược phát triển toàn cầu của câu lạc bộ, PSG nhanh chóng xúc tiến dự án cải tổ toàn diện, vừa nâng tầm cơ sở vật chất vừa tạo dựng bản sắc riêng biệt cho sân vận động.
Giai đoạn từ năm 2014 đến 2016 đánh dấu cuộc đại tu mạnh mẽ nhất kể từ năm 1972. Các khán đài và khu VIP được nâng cấp với thiết kế hiện đại hơn, mang lại trải nghiệm tiện nghi cho người hâm mộ cũng như khách mời cấp cao. Một trong những điểm nhấn thị giác đáng chú ý là việc thay mới toàn bộ ghế ngồi trong sân, được sắp xếp tạo hình tháp Eiffel, biểu tượng của Paris lên mặt ghế, như một lời tuyên ngôn thẩm mỹ và địa lý không thể nhầm lẫn. Hạ tầng kỹ thuật cũng được đầu tư mạnh mẽ, sân được trang bị Wi-Fi miễn phí phục vụ khán giả, cùng với ứng dụng thông minh cho phép người xem tra cứu thông tin trận đấu theo thời gian thực. Khu vực dành riêng cho báo chí và đài truyền hình được mở rộng đáng kể, phù hợp với nhu cầu truyền thông ngày càng lớn trong kỷ nguyên số.
Dù không tăng sức chứa khi vẫn duy trì ở mức 48.583 chỗ ngồi, nhưng chất lượng phục vụ và trải nghiệm tổng thể của sân đã được nâng cấp lên chuẩn mực quốc tế. Điều này giúp PSG không chỉ giữ vững vị thế tại Ligue 1 mà còn trở thành thương hiệu bóng đá có sức hút toàn cầu. Tổng chi phí cho đợt cải tạo này được ước tính vào khoảng 75 triệu euro, con số thể hiện quyết tâm đầu tư dài hạn của QSI vào hạ tầng, hình ảnh và bản sắc văn hóa của Paris Saint Germain.
Tranh cãi quyền sở hữu và tương lai bỏ ngỏ
Dù PSG là đơn vị vận hành sân, quyền sở hữu Parc des Princes vẫn thuộc về thành phố Paris. Từ năm 2013, ban lãnh đạo PSG dưới thời Chủ tịch Nasser Al-Khelaïfi nhiều lần đề xuất mua lại sân để mở rộng quy mô lên 55.000 hoặc 60.000 chỗ. Tuy nhiên, chính quyền thành phố Paris luôn từ chối, khẳng định sân là tài sản công không được phép chuyển nhượng.
Do đó, từ năm 2023, PSG bắt đầu cân nhắc phương án rời sân, xây dựng sân vận động mới tại khu vực Massy hoặc Poissy. Dù chưa có quyết định cuối cùng, khả năng PSG rời Parc des Princes sau hơn nửa thế kỷ đang hiện hữu nếu không có bước ngoặt trong đàm phán.
Những sự kiện ngoài bóng đá
Parc des Princes không chỉ là một sân vận động thể thao, mà còn là một trung tâm văn hóa giải trí đặc biệt quan trọng của thủ đô Paris. Kể từ những năm 1980, nơi đây đã trở thành điểm đến quen thuộc cho các buổi hòa nhạc tầm cỡ quốc tế, thu hút hàng chục nghìn khán giả ở mỗi sự kiện. Những tên tuổi huyền thoại trong làng nhạc như Michael Jackson (1988, 1997), Rolling Stones (1990), U2 (1997), Johnny Hallyday (1993, 2003), Coldplay (2009) và gần đây nhất là DJ Snake và Dadju (2022) đã từng khuấy động bầu không khí cuồng nhiệt tại đây.
Không dừng lại ở âm nhạc, Parc des Princes còn được tận dụng làm địa điểm tổ chức các sự kiện đa dạng khác như các trận đấu boxing chuyên nghiệp, các giải đấu thể thao điện tử (eSports), các lễ hội văn hóa mang đậm màu sắc địa phương và quốc tế.
Đặc biệt thú vị, kể từ năm 2020, sân đã triển khai một sáng kiến sinh thái độc đáo: nuôi ong và sản xuất mật ong ngay trên mái sân vận động. Đây là một phần trong chiến lược phát triển bền vững và thân thiện với môi trường của PSG, biến một địa điểm thể thao khổng lồ trở thành không gian xanh sáng tạo giữa lòng đô thị. Tổ ong được đặt ở khu vực mái che phía trên khán đài Auteuil, mỗi năm cho ra đời hàng chục lít mật ong nguyên chất, được sử dụng trong nội bộ và các chiến dịch truyền thông đầy cảm hứng của câu lạc bộ.
Qua từng sự kiện, Parc des Princes khẳng định vị thế là một di sản sống không chỉ của bóng đá, mà còn của văn hóa đương đại Paris và thế giới.. Từ những năm 1980, nơi đây thường xuyên tổ chức các buổi hòa nhạc lớn: như Michael Jackson: 1988 và 1997; Rolling Stones: 1990; U2: 1997; Johnny Hallyday: 1993, 2003; Coldplay: 2009; DJ Snake và Dadju: 2022. Ngoài ra, nơi đây từng tổ chức các trận boxing, sự kiện thể thao điện tử, lễ hội văn hóa và thậm chí là sản xuất... mật ong từ tổ ong đặt trong khuôn viên mái sân từ năm 2020.
Di sản sống của Paris và nước Pháp
Parc des Princes không chỉ là mái nhà của PSG. Đây là chứng nhân của bóng đá Pháp trong suốt hơn 125 năm. Từ những ngày đầu là một sân đua xe đạp, đến khi trở thành sân đấu lớn nhất nước, rồi sau đó là biểu tượng hiện đại gắn liền với bóng đá toàn cầu, Parc des Princes là minh chứng cho sự chuyển mình của bóng đá Pháp.
Dù tương lai có thể khiến PSG rời đi, thì trong tâm trí người yêu bóng đá, "Le Parc" sẽ mãi là mảnh đất thấm đẫm cảm xúc, nơi hội tụ lịch sử, nghệ thuật và bóng đá ở cấp độ cao nhất, gắn liền với DNA của đội bóng nước Pháp.
