Lịch sử câu lạc bộ Sunderland: Vinh quang, bi kịch và di sản của một tượng đài

Sunderland Association Football Club là một trong những câu lạc bộ có lịch sử lâu đời và lừng lẫy nhất của bóng đá Anh. Với một di sản phong phú bao gồm sáu chức vô địch quốc gia và hai Cúp FA, cùng một trong những cộng đồng người hâm mộ trung thành và cuồng nhiệt nhất, Sunderland là một cái tên mang trong mình cả vinh quang lẫn bi kịch.

Lịch sử của họ là một hành trình đầy biến động, từ giai đoạn thống trị tuyệt đối cuối thế kỷ 19, đến một trong những cú sốc vĩ đại nhất tại Wembley và cả sự sụp đổ chưa từng có ở kỷ nguyên hiện đại.

Giai đoạn thành lập và "Team of All Talents" (1879–1913)

Câu lạc bộ được thành lập vào ngày 17 tháng 10 năm 1879 bởi một giáo viên người Scotland tên là James Allan, với tên gọi ban đầu là "Sunderland and District Teachers Association Football Club". Sau một năm, tên gọi được rút gọn thành Sunderland A.F.C. và CLB bắt đầu mở cửa cho các thành viên không thuộc ngành giáo dục.

Sunderland nhanh chóng trở thành một thế lực ở miền Bắc nước Anh. Họ chuyển sang thi đấu chuyên nghiệp vào năm 1885. Năm 1890, sau khi nhà sáng lập Football League, William McGregor, mô tả Sunderland là "the team of all talents" (đội bóng của những tài năng), họ đã được bầu chọn vào giải đấu, thay thế cho Stoke F.C.

Giai đoạn cuối thế kỷ 19 là thời kỳ hoàng kim rực rỡ nhất của CLB. Với một đội hình gồm nhiều cầu thủ Scotland tài năng được chiêu mộ bởi HLV Tom Watson, Sunderland đã thống trị bóng đá Anh. Họ giành chức vô địch Football League First Division (giải hạng Nhất) trong các mùa giải 1891–92, 1892–93 và 1894–95. Trong mùa giải 1892–93, họ trở thành đội bóng Anh đầu tiên ghi được 100 bàn thắng trong một mùa giải. Tiền đạo Johnny Campbell là ngôi sao sáng nhất, hai lần giành danh hiệu Vua phá lưới.

Năm 1895, sau khi giành chức vô địch Anh, Sunderland đối đầu với Heart of Midlothian, nhà vô địch Scotland, trong một trận đấu được quảng bá là "Championship of the World". Sunderland đã giành chiến thắng 5-3, khẳng định vị thế là đội bóng mạnh nhất Vương quốc Anh thời bấy giờ.

Sự thống trị tiếp tục kéo dài sang đầu thế kỷ 20. CLB chuyển đến sân nhà mới Roker Park vào năm 1898 và giành thêm chức vô địch quốc gia thứ tư vào mùa giải 1901–02. Năm 1905, Sunderland gây chấn động khi chiêu mộ Alf Common từ Middlesbrough với giá 1.000 bảng Anh, biến ông trở thành cầu thủ đầu tiên có giá trị chuyển nhượng bốn con số.

Vào mùa giải 1912–13, Sunderland giành chức vô địch Anh lần thứ năm và suýt nữa đã có được cú đúp danh hiệu, nhưng lại để thua Aston Villa trong trận chung kết Cúp FA.

Thành công xen kẽ và chức vô địch FA Cup đầu tiên (1913–1958)

Giai đoạn giữa hai cuộc Thế chiến chứng kiến Sunderland tiếp tục là một thế lực lớn. Nhờ nền tảng tài chính mạnh mẽ, họ được mệnh danh là "Bank of England club" (CLB Ngân hàng Anh quốc). Đỉnh cao của thời kỳ này là chức vô địch quốc gia lần thứ sáu và cũng là lần cuối cùng cho đến nay, vào mùa giải 1935–36 dưới sự dẫn dắt của HLV Johnny Cochrane.

Chỉ một năm sau đó, vào năm 1937, Sunderland đã chinh phục được danh hiệu Cúp FA đầu tiên. Trong trận chung kết tại Wembley, họ đã lội ngược dòng đánh bại Preston North End với tỷ số 3-1. Những người hùng của trận đấu là các huyền thoại của CLB như Raich Carter và Bobby Gurney.

Sau Thế chiến thứ hai, CLB tiếp tục chi tiêu mạnh tay, phá kỷ lục chuyển nhượng của bóng đá Anh khi chiêu mộ Len Shackleton. Tuy nhiên, thành công không còn đến một cách dễ dàng. Vận mệnh của CLB bắt đầu đi xuống, và vào năm 1958, một sự kiện lịch sử đã xảy ra: Sunderland lần đầu tiên bị rớt hạng khỏi giải đấu cao nhất, chấm dứt 68 năm liên tục góp mặt ở First Division.

Giai đoạn Khủng hoảng và Phép màu 1973

Những năm 1960 và đầu 1970 là một giai đoạn khó khăn, CLB chủ yếu thi đấu ở giải hạng Hai (Second Division). Tuy nhiên, chính trong giai đoạn này, Sunderland đã viết nên chương huy hoàng và đáng nhớ nhất trong lịch sử hiện đại của họ.

Năm 1973, dưới sự dẫn dắt của HLV Bob Stokoe, Sunderland, khi đó vẫn là một đội bóng hạng Hai, đã có một hành trình kỳ diệu tại Cúp FA. Họ vào đến trận chung kết và phải đối đầu với một trong những đội bóng mạnh nhất châu Âu thời bấy giờ – Leeds United của HLV Don Revie, đội hình gồm rất nhiều tuyển thủ quốc gia.

Trận chung kết ngày 5 tháng 5 năm 1973 tại Wembley được xem là một trong những cú sốc lớn nhất lịch sử giải đấu. Sunderland đã giành chiến thắng tối thiểu 1-0 với bàn thắng của Ian Porterfield. Tuy nhiên, khoảnh khắc định nghĩa trận đấu và đi vào huyền thoại là pha cứu thua không tưởng của thủ môn Jim Montgomery.

Trong hiệp hai, anh đã có một pha cản phá kép xuất thần, đầu tiên là cú đánh đầu của Trevor Cherry và ngay sau đó là cú sút bồi ở cự ly gần của Peter Lorimer. Pha cứu thua này được xem là một trong những pha cản phá vĩ đại nhất mọi thời đại. Hình ảnh HLV Bob Stokoe trong chiếc áo khoác quen thuộc chạy vào sân ăn mừng sau tiếng còi mãn cuộc đã trở thành một biểu tượng bất tử của CLB.

Những năm tháng thăng trầm và Ngôi nhà mới (1974–2016)

Sau phép màu năm 1973, Sunderland trải qua nhiều thập kỷ bất ổn, liên tục thăng hạng và rớt hạng giữa các giải đấu. Họ hai lần vào đến chung kết Cúp Liên đoàn vào các năm 1985 và 2014 nhưng đều thất bại.

Năm 1997, một chương quan trọng trong lịch sử của CLB đã khép lại khi Sunderland rời sân Roker Park, ngôi nhà của mình trong suốt 99 năm, để chuyển đến sân vận động mới hiện đại mang tên Stadium of Light (Sân vận động Ánh sáng).

Giai đoạn cuối những năm 1990 và đầu 2000 chứng kiến sự hồi sinh ngắn ngủi dưới thời HLV Peter Reid. Với cặp tiền đạo khét tiếng Niall Quinn và Kevin Phillips, Sunderland đã thi đấu rất thành công tại Premier League. Mùa giải 1999–2000, Kevin Phillips ghi được 30 bàn thắng, giành danh hiệu Vua phá lưới Premier League và Chiếc giày vàng châu Âu. Sunderland kết thúc ở vị trí thứ 7 hai mùa giải liên tiếp, thành tích tốt nhất của họ trong kỷ nguyên Premier League.

Tuy nhiên, sau đó là những mùa giải bết bát, bao gồm hai lần xuống hạng với số điểm thấp kỷ lục của Premier League (19 điểm mùa 2002–03 và 15 điểm mùa 2005–06). Dù vậy, họ vẫn có những giai đoạn trụ lại giải đấu cao nhất, đáng nhớ nhất là cuộc đào thoát ngoạn mục khỏi vị trí xuống hạng dưới thời HLV Gus Poyet vào năm 2014.

Màn sụp đổ chưa từng có và hành trình hồi sinh (2017–Hiện tại)

Giai đoạn từ 2017 đến 2018 là thời kỳ đen tối nhất trong lịch sử hiện đại của Sunderland. CLB đã trải qua một cú sụp đổ chưa từng có khi bị rớt hạng hai mùa giải liên tiếp: từ Premier League xuống Championship vào năm 2017, và ngay sau đó từ Championship xuống League One vào năm 2018.

Toàn bộ quá trình khủng hoảng này đã được ghi lại một cách chân thực trong series phim tài liệu nổi tiếng của Netflix, "Sunderland 'Til I Die", mang câu chuyện của CLB đến với khán giả toàn cầu.

Sunderland đã phải trải qua bốn mùa giải ở giải hạng Ba (League One). Dù gặp nhiều khó khăn, họ đã giành được danh hiệu EFL Trophy vào năm 2021. Một năm sau, vào năm 2022, Sunderland cuối cùng cũng giành quyền trở lại Championship sau khi chiến thắng trong trận chung kết play-off tại Wembley dưới sự dẫn dắt của HLV Alex Neil.

Ngay trong mùa giải đầu tiên trở lại Championship (2022–23), với một đội hình gồm nhiều tài năng trẻ, Sunderland đã xuất sắc lọt vào vòng play-off thăng hạng Premier League, một thành tích vượt xa sự kỳ vọng. Dù không thể đi đến trận cuối cùng, đây là một dấu hiệu cho thấy CLB đang đi đúng hướng trong quá trình tái thiết.

Mùa 2024-25, Sunderland tiếp tục duy trì phong độ xuất sắc khi cán đích trong top 4 BXH Championship trước khi liên tiếp giành chiến thắng trong các trận play-off thăng hạng gặp Coventry City và Sheffield United để giành quyền trở lại Premier League sau 8 năm xa cách khỏi giải đấu hàng đầu xứ sương mù. 

Dưới sự dẫn dắt của HLV Regis Le Bris, Sunderland được kỳ vọng sẽ duy trì những màn thể hiện ổn định, qua đó có thể trụ lại EPL lâu dài thay vì trải qua giai đoạn tăm tối ở các giải đấu hạng dưới của xứ sương mù. 

Biệu hiệu "Mèo đen" và những điều ít biết về Sunderland 

Biệt danh chính thức và nổi tiếng nhất của CLB là "The Black Cats" (Mèo Đen). Mặc dù được người hâm mộ bỏ phiếu lựa chọn vào năm 1997, nguồn gốc của cái tên này đã tồn tại từ lâu trong văn hóa dân gian địa phương.

Câu chuyện được lưu truyền rộng rãi nhất liên quan đến một đơn vị pháo binh từ thế kỷ 19 nằm ở cửa sông Wear, được gọi là "Black Cat Battery". Một huyền thoại khác kể về một chú mèo đen được cho là mang lại may mắn khi sống tại sân Roker Park cũ, cũng như câu chuyện về một cổ động viên đã mang một chú mèo đen vào sân Wembley trong trận chung kết Cúp FA năm 1937, năm mà Sunderland đã lên ngôi vô địch. Trước khi "Mèo Đen" trở thành biệt danh chính thức, đội bóng còn được biết đến với cái tên "The Rokerites", theo tên sân vận động lịch sử Roker Park của họ.

Bản sắc của Sunderland AFC không chỉ được thể hiện qua lịch sử thăng trầm mà còn được khắc họa đậm nét qua những biểu tượng và các mối kình địch sâu sắc. Logo hiện tại của câu lạc bộ, được giới thiệu vào năm 1997 để trùng với thời điểm chuyển đến Sân vận động Ánh sáng, là một thiết kế mang nhiều ý nghĩa. 

Tấm khiên trung tâm được chia làm bốn phần, với hai phần thể hiện sọc đỏ-trắng truyền thống của CLB, trong khi hai phần còn lại mô tả những biểu tượng của thành phố là cầu Wearmouth và tượng đài Penshaw. Phía trên cùng của logo là hình ảnh bánh xe của hầm mỏ, một sự tôn vinh đối với di sản công nghiệp khai thác than đá quan trọng của vùng County Durham. Hai bên tấm khiên là hai con sư tử được lấy cảm hứng từ huy hiệu của thành phố Sunderland, tượng trưng cho sức mạnh và sự đoàn kết.

Toàn bộ thiết kế được hoàn thiện với khẩu hiệu "Consectatio Excellentiae" trong tiếng Latin, có nghĩa là "Mưu cầu sự xuất sắc". Trước khi có logo phức hợp này, huy hiệu của Sunderland trong phần lớn thế kỷ 20 thường đơn giản hơn, với hình ảnh một con tàu màu đen, biểu trưng cho ngành công nghiệp đóng tàu phát triển mạnh mẽ của địa phương.

Trong bóng đá, các mối kình địch luôn là một phần không thể thiếu và với Sunderland, điều này được thể hiện rõ nhất qua trận derby Tyne-Wear với đối thủ truyền kiếp Newcastle United. Đây được xem là một trong những trận derby nóng bỏng và thù địch nhất nước Anh, bắt nguồn không chỉ từ sự gần gũi về địa lý mà còn từ sự cạnh tranh lịch sử sâu sắc giữa hai thành phố Sunderland và Newcastle từ thế kỷ 17.

Ngoài ra, Sunderland cũng có một mối kình địch khác trong khu vực với Middlesbrough, được biết đến với tên gọi derby Tees-Wear, góp phần tạo nên sự phong phú cho bản đồ bóng đá vùng Đông Bắc nước Anh.

Thông tin tổng quát CLB Sunderland:

• Tên đầy đủ: Sunderland Association Football Club

• Biệt danh: The Black Cats (Mèo đen)

• Năm thành lập: 1879

• Sân vận động: Stadium of Light

• Sức chứa: 49.000

• Danh hiệu lớn:

  • Football League First Division (VĐQG Anh): 6 (1891–92, 1892–93, 1894–95, 1901–02, 1912–13, 1935–36)

  • FA Cup (Cúp FA): 2 (1937, 1973)

  • EFL Trophy: 1 (2021)