Để đánh giá một đội bóng có đang chơi đúng với thực lực hay không, người hâm mộ thường nhìn vào bảng xếp hạng. Tuy nhiên, sau 11 vòng đấu của Ngoại hạng Anh mùa 2025–26, một góc nhìn sâu hơn được mở ra khi dữ liệu “điểm kỳ vọng” – tức expected points, viết tắt là xPts, cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác.
Chỉ số này được tạo ra từ “bàn thắng kỳ vọng” – expected goals hay xG, tức giá trị cơ hội ghi bàn dựa trên vị trí sút, tình huống, mức độ nguy hiểm. Opta sử dụng toàn bộ dữ liệu sút để mô phỏng 10.000 lần mỗi trận nhằm xem đội nào lẽ ra xứng đáng thắng, hòa hay thua, từ đó cho ra tổng điểm hợp lý hơn những gì diễn ra trên bảng điểm thật.
Arsenal – đội đang dẫn đầu Ngoại hạng Anh – là ví dụ hiếm hoi mà kết quả thật khớp gần như tuyệt đối với dữ liệu nền. Đội bóng của Mikel Arteta có 26 điểm sau 11 trận, trong khi điểm xPts là 24,1 – chênh lệch rất thấp. Họ đã thắng 8 trận và thắng “xG” trong 9 trận, bao gồm trận hòa Man City, nơi Arsenal tạo ra xG nhỉnh hơn 0,02.
Có thể nói, Arsenal nằm ở vị trí đầu bảng không phải nhờ may mắn mà bởi họ đã tạo ra số cơ hội đúng với vị thế một ứng viên vô địch. Man City cũng đứng đúng vị trí thứ hai ở cả thực tế lẫn bảng điểm xPts.
Trái lại, nhóm đội đang được xem là “thi đấu vượt kỳ vọng” lại tạo nên những câu chuyện đáng bàn. Sunderland, Tottenham và Aston Villa đều có vị trí rất cao nhưng dữ liệu lại cho thấy họ đang hưởng thành quả tốt hơn rất nhiều so với những gì họ thể hiện.
Sunderland đang đứng thứ tư nhưng theo điểm xPts, họ chỉ xứng đáng đứng thứ 15. Đây là hệ quả của lối chơi ít cầm bóng nhưng phản công rất sắc bén. Sunderland chỉ kiểm soát bóng trung bình 43,2% và có trận còn xuống dưới 30%. Họ để đối thủ dứt điểm nhiều hơn, nhưng lại tận dụng tốt số ít cơ hội tạo ra. Thủ môn Robin Roefs thậm chí còn cứu được 2,1 bàn thắng so với tổng số cú sút nguy hiểm phải đối mặt – một con số phản ánh sự xuất sắc trong khung gỗ.
Tottenham đứng thứ năm, nhưng điểm xPts cho thấy họ đáng ra chỉ đứng thứ 16. Dưới thời Thomas Frank, Tottenham thi đấu không tạo đủ cơ hội, thường không áp đảo được đối thủ mà vẫn giành điểm. Nhiều chiến thắng của họ đến từ hiệu quả tình huống thay vì kiểm soát thế trận – điều khiến người hâm mộ Tottenham phần nào lo lắng.
Aston Villa là trường hợp gây ngạc nhiên nhất. Dù họ đã có chuỗi trận ấn tượng, nhưng xG lại liên tục chỉ ra việc họ thắng mà không tạo ra đủ cơ hội tương ứng. Chiến thắng 4–0 trước Bournemouth chỉ đi kèm 1,7 xG; thắng Man City họ chỉ tạo 0,81 xG, thấp hơn xG 1,18 mà đội của Pep Guardiola sở hữu. Những số liệu đó cho thấy Villa đang thắng nhiều trận hơn mức dữ liệu ủng hộ.
Ở chiều ngược lại, nhiều đội bóng lại xứng đáng có vị trí cao hơn nhiều. Crystal Palace lẽ ra đứng thứ ba thay vì thứ 10, khi tạo ra 19,3 xG nhưng chỉ ghi 14 bàn. Brentford, Brighton, Nottingham Forest, Leeds và Newcastle đều kém ít nhất 5 bậc so với vị trí “đúng sức”. Wolves là trường hợp tệ nhất: họ xứng đáng có 11,2 điểm nhưng chỉ thực thu 2 điểm.
Dữ liệu không thể dự đoán tương lai một cách tuyệt đối, bởi bóng đá luôn có ngoại lệ. Sunderland, Tottenham hay Villa có thể tiếp tục bay cao dù xG không ủng hộ; Palace hay Wolves cũng có thể không tận dụng được lợi thế thống kê. Nhưng ở thời điểm hiện tại, điểm xPts cho thấy rõ đội nào đang thi đấu vượt kỳ vọng, đội nào đang kém duyên.
