Một hình ảnh kỳ lạ đang ngày càng trở nên quen thuộc tại Ngoại hạng Anh mùa này: tiếng còi khai cuộc vang lên, thay vì một đường chuyền phối hợp, một cầu thủ lại tung cú sút dài đưa bóng thẳng ra ngoài đường biên, chấp nhận cho đối thủ được hưởng quả ném biên bên phần sân của họ.
Newcastle, Crystal Palace và thậm chí cả Arsenal đều đang áp dụng chiến thuật này. Đây là một trào lưu đáng lo ngại, cho thấy nỗi ám ảnh về pressing đã đi xa đến mức nào.
Trào lưu kỳ lạ và những kẻ tiên phong
Vài năm trở lại đây, thỉnh thoảng người ta vẫn thấy một vài đội bóng làm điều này, như Marseille ở trận chung kết Europa League 2018 hay PSG trong trận đại thắng Inter 5-0 tại chung kết Champions League mùa trước.
Có lẽ chính chiến thắng của PSG, một đội bóng được xem là biểu tượng của lối chơi kỹ thuật, đã hợp thức hóa và khởi đầu cho trào lưu này. Nếu PSG còn làm vậy, tại sao những đội khác lại không?
Tại Ngoại hạng Anh mùa này, Newcastle United và Crystal Palace là hai đội áp dụng chiến thuật này một cách thường xuyên nhất. Cách thực hiện của họ có đôi chút khác biệt. Sandro Tonali của Newcastle thường tung một cú sút chéo sân hướng thẳng về phía cột cờ góc ngay từ vạch giao bóng.
Trong khi đó, Adam Wharton của Crystal Palace sẽ đứng ở phần sân nhà, nhận đường chuyền về từ chấm giao bóng rồi mới phất bóng ra biên.
Dù bằng cách nào, mục tiêu của họ là như nhau: chủ động đưa bóng vào một khu vực hẹp gần đường biên ngang của đối thủ, sau đó dồn toàn bộ đội hình lên để vây ráp, pressing ngay từ quả ném biên. Họ chấp nhận mất quyền kiểm soát bóng để đổi lấy một cơ hội pressing ở vị trí thuận lợi.
Lịch sử lặp lại: Thất bại của tuyển Anh năm 1991
Ý tưởng này thực ra không hề mới. Năm 1991, trong trận đấu quyết định với Ba Lan để giành vé dự Euro 92, HLV tuyển Anh Graham Taylor đã chỉ thị cho Andy Gray, một cầu thủ có trận ra mắt, thực hiện một cú sút tương tự. Kế hoạch là "dồn ép" Ba Lan ngay từ giây đầu tiên.
Tuy nhiên, do bị một tiền đạo đối phương áp sát quá nhanh, Gray đã trượt chân và tung ra một cú sút thảm họa chỉ đi được khoảng 15 mét. Ba Lan đoạt bóng và tổ chức tấn công, khiến chính tuyển Anh mới là những người bị dồn ép.
Gray bị thay ra sau hiệp một và không bao giờ được gọi lên tuyển nữa. Câu chuyện này cho thấy chiến thuật từng bị xem là thảm họa, gắn liền với bóng đá Anh kiểu cũ, giờ đây lại đang được tái sinh trong kỷ nguyên của những chiến thuật gia hiện đại.
Tại sao lại là pressing?
Vậy tại sao các đội bóng lại từ bỏ quyền kiểm soát bóng, vốn được xem là chìa khóa của bóng đá hiện đại, để theo đuổi một tình huống 50-50 từ quả ném biên? Câu trả lời nằm ở nỗi ám ảnh về pressing.
Bóng đá hiện đại đề cao việc giành lại bóng và tạo ra những cơ hội chuyển đổi trạng thái nhanh, đặc biệt ở khu vực gần khung thành đối phương. Một quả ném biên sâu bên phần sân đối phương là một kịch bản lý tưởng cho việc này.
Người ném biên bị giới hạn không gian (không thể ném ngược về phía sau), và thường sẽ cố gắng ném càng xa càng tốt. Dữ liệu của The Athletic cho thấy, trong các quả ném biên ở giữa sân, đồng đội của người ném sẽ chạm bóng đầu tiên trong 85% trường hợp.
Nhưng con số này giảm xuống chỉ còn 68% khi quả ném biên được thực hiện gần đường biên ngang. Về cơ bản, nó tạo ra một tình huống tranh chấp 50-50, một sự hỗn loạn mà đội pressing mong muốn.
Triết lý này cho thấy một sự thay đổi đáng kinh ngạc: một số HLV giờ đây khao khát đối thủ có bóng hơn là đội mình có bóng, chỉ để họ có thể triển khai thế trận pressing yêu thích.
Tiền lệ đáng lo ngại và giải pháp khả thi
Dù không phạm luật, trào lưu này đi ngược lại tinh thần của bóng đá kỹ thuật, vốn luôn được khuyến khích và bảo vệ bởi các nhà làm luật. Nếu việc cố tình sút bóng ra biên trở thành một chiến thuật tấn công phổ biến, bóng đá sẽ trở nên nguy hiểm, giống với bóng bầu dục, nơi các đội thường xuyên "đá bóng ra ngoài" để giành lợi thế về mặt sân.
Hãy tưởng tượng nếu điều này lan rộng xuống các giải đấu cấp thấp hơn, hay thậm chí là bóng đá trẻ. Nó có thể tạo ra một cảnh tượng vỡ vụn, nơi các trận đấu bắt đầu và diễn ra bằng những cú phá bóng dài vô định.
Một giải pháp đơn giản là thay đổi luật ném biên. Theo đó, các đội được hưởng quả ném biên sâu trong phần sân nhà (ví dụ trong khoảng 18 mét tính từ đường biên ngang) sẽ được phép đưa bóng lên phía trước, ngang với vạch vòng cấm địa. Điều này sẽ khiến chiến thuật "sút bóng ra biên" từ quả giao bóng trở nên kém hiệu quả hơn, vì tình huống pressing sẽ diễn ra ở xa khung thành hơn.
Dù với nhiều người hâm mộ, hành động trên chỉ là một tiểu tiết nhỏ nhưng lịch sử đã cho thấy luật bóng đá luôn phải tiến hóa để bảo vệ lối chơi kỹ thuật và kiểm soát trước sự lấn át của bóng đá thể chất và tranh chấp. Nếu không, môn thể thao vua có nguy cơ đánh mất đi vẻ đẹp đã làm say đắm hàng tỷ người hâm mộ trên toàn thế giới.
