Đêm đầu tiên của Andres Iniesta tại La Masia, là một trong những đêm tồi tệ nhất cuộc đời anh.
Khi ấy, cậu bé Iniesta mới chỉ 12 tuổi. Trước đó, cậu đã dành trọn vẹn những năm tháng tuổi thơ trong vòng tay bao bọc của gia đình tại ngôi làng nhỏ Fuentealbilla (nơi chỉ có vỏn vẹn 2.400 dân, thuộc tỉnh Albacete, Tây Ban Nha). Và rồi đột nhiên, Iniesta thấy mình thật đơn độc, ở một nơi cách xa nhà hàng trăm dặm.
Đó là hành trình theo đuổi giấc mơ, nhưng trải nghiệm ấy đã để lại vết sẹo trong lòng Iniesta. Anh thừa nhận rằng sự thay đổ đó đã gây chấn động tâm lý và lấy đi của anh rất nhiều thứ. Iniesta tin rằng cú sốc ấy có thể đã góp phần dẫn đến căn bệnh trầm cảm mà anh phải đối mặt sau này, ngay cả khi anh đang trên đỉnh cao sự nghiệp.
Hiện tại, ở tuổi 41, cựu tiền vệ của Barcelona và đội tuyển Tây Ban Nha đã chính thức giã từ sự nghiệp sân cỏ vào tháng 10 năm ngoái. Nhưng mỗi khi nói về bóng đá, anh vẫn dùng những câu nói như thể mình còn đang thi đấu.
Có lẽ bởi vì trong thâm tâm, Iniesta không bao giờ ngừng nghĩ là một cầu thủ, hoặc có lẽ vì huyền thoại người Tây Ban Nha vẫn chưa hoàn toàn chấp nhận được việc mình sẽ không bao giờ bước ra sân cỏ với vai trò cầu thủ nữa.
“Tôi nghĩ mình sẽ nhớ cảm giác đó đến hết đời,” Iniesta chia sẻ trong cuộc phỏng vấn độc quyền với The Athletic. “Tôi thực sự nhớ bóng đá rất nhiều. Nhưng rồi chợt nhận ra, bóng đá không chỉ là 90 phút trên sân. Nó còn là cả một quá trình chuẩn bị khổng lồ phía sau. Và chính những tháng ngày chuẩn bị ấy mới là thứ dần dần bào mòn bạn.”
Mùa thu này đánh dấu tròn một năm kể từ khi Iniesta bước vào cuộc sống mới sau khi chính thức giải nghệ. Và thật tình cờ, Barcelona dường như cũng đang tri ân người con của mình bằng chính lịch thi đấu Champions League mùa này.
Đầu tháng, Barca có trận hòa 3-3 đầy hỗn loạn trên sân Jan Breydel của Club Brugge, chính là nơi mà vào năm 2002, Iniesta lần đầu tiên ra mắt đội một Barca khi mới 18 tuổi.
Và hôm nay, họ hành quân đến Stamford Bridge của Chelsea, nơi chàng tiền vệ nhỏ con ấy đã ghi một trong những bàn thắng quan trọng nhất sự nghiệp của mình và cả lịch sử Barca, đưa đội bóng xứ Catalan vào chung kết Champions League 2009. Tại đó, đội bóng dưới sự dẫn dắt của Pep Guardiola đã hoàn tất cú ăn ba vĩ đại lần đầu tiên trong lịch sử.
Iniesta là cái tên gắn liền mật thiết nhất với triều đại Barca của Guardiola và những người đồng đội lâu năm ở hàng tiền vệ: Xavi Hernandez và Sergio Busquets. Anh đã giành được mọi danh hiệu cao quý nhất ở cấp độ câu lạc bộ và đội tuyển quốc gia, bao gồm 9 chức vô địch La Liga, 6 Cúp Nhà Vua, 4 danh hiệu Champions League cùng Barca; và đỉnh cao là chức vô địch World Cup 2010 xen giữa hai chức vô địch EURO cùng tuyển Tây Ban Nha.
Vào năm 2010, chính anh là người ghi bàn thắng trong hiệp phụ trận chung kết gặp Hà Lan, mang về cho Tây Ban Nha chiếc cúp danh giá nhất thế giới bóng đá. Năm đó, anh cũng cùng đứng lên bục nhận giải Quả bóng vàng cùng với hai người đồng đội tại CLB: Lionel Messi (người chiến thắng) và Xavi (người về nhì).
Trước ngày Barca trở lại Stamford Bridge, Iniesta dành thời gian để suy ngẫm về phong cách thi đấu và những bàn thắng đáng nhớ nhất của anh, dù với Iniesta, bóng đá chưa bao giờ chỉ đơn thuần là chuyện ghi bàn.
Tuyệt kỹ La Croqueta
Iniesta không thể nhịn được cười khi tôi nhắc đến những cú "croqueta".
Pha đi bóng trứ danh của anh, động tác chuyền bóng nhanh từ chân này sang chân kia để vượt qua đối thủ, được đặt tên như vậy vì chuyển động của nó giống hệt cách một viên chả chiên (croquette) lăn qua lại trong chảo rán hoặc trên đĩa ăn.
Messi từng làm điều đó, Michael Laudrup cũng vậy, nhưng chính Iniesta mới là người được thế giới bóng đá mặc định gắn liền với kỹ thuật này. Chàng tiền vệ này có một tài năng thiên bẩm: biến những điều phức tạp trở nên đơn giản. Khi xem anh thi đấu, người ta có cảm giác bị cuốn hút một cách khó giải thích bởi cách anh điều khiển và xử lí bóng.
"Thần tượng của tôi là Guardiola và Michael Laudrup," Iniesta nói. "Những pha rê dắt của Laudrup, cách ông ấy thực hiện nó một cách tuyệt diệu đã truyền cảm hứng cho tôi. Sau đó, tôi bắt đầu thử nghiệm trong các buổi tập, rồi trong trận đấu, và cuối cùng nó trở thành một phần trong lối chơi của tôi. Đó là động tác khiến tôi cảm thấy thoải mái và tôi thường thực hiện nó khá tốt."
Trước khi gia nhập Barca năm 12 tuổi, Iniesta chơi ở vị trí tiền vệ phòng ngự cho đội trẻ Albacete, và anh tiếp tục giữ vai trò đó tại La Masia, cùng vị trí mà Guardiola đảm nhiệm ở đội một.
Trong những lần đầu tiên xuất hiện cùng đội một Barca, Iniesta vẫn tiếp tục chơi ở vị trí thấp nhất hàng tiền vệ. Anh sở hữu khả năng đọc trận đấu của một lão tướng dạn dày kinh nghiệm nhưng lại bị hạn chế về mặt thể chất,– điều mà bóng đá hiện đại lúc bấy giờ bắt đầu đòi hỏi khắt khe.
Xem lại những đoạn video về màn ra mắt của anh trước Club Brugge, người ta thấy một cậu nhóc 18 tuổi nhưng có đôi chân gầy gò như thể mới 14, 15 tuổi.
Vì vậy, vị trí của anh đã thay đổi. Huấn luyện viên Barca khi đó, Frank Rijkaard, đã đẩy anh ra chơi dạt cánh trái.
"Điều tôi thích là được chơi bóng, bất kể ở đâu," Iniesta chia sẻ. "Tôi luôn cảm thấy thoải mái nhất khi đá tiền vệ tấn công. Nhưng tôi tin rằng các hệ thống bóng đá phụ thuộc vào cách bạn hiểu trận đấu, cách bạn hiểu những đồng đội xung quanh mình."
"Theo nghĩa đó, những năm đầu tiên là một trải nghiệm học hỏi quý giá, khi tôi phải thay đổi vị trí thường xuyên hơn. Nó dạy cho tôi rất nhiều điều, về việc biết mình phải làm gì hoặc không nên làm gì ở một vị trí nhất định."
"Sau đó, theo thời gian, có lẽ vị trí tiền vệ tấn công là nơi tôi duy trì sự ổn định nhất ở khu vực trung tâm, nhưng tất cả còn tùy thuộc vào thời điểm, tùy thuộc vào trận đấu và rất nhiều yếu tố khác."
Sự kết nối thần giao cách cảm với Xavi
Sự ổn định thực sự đến với Iniesta dưới thời Guardiola sau khi anh được đôn lên làm trụ cột từ năm 2008. Pep đã đặt Iniesta vào trung tâm hàng tiền vệ bên cạnh Xavi và Busquets. Bộ ba này đã trở thành một trong những hàng tiền vệ xuất sắc nhất lịch sử bóng đá.
Trước đó, ngay trong nội bộ câu lạc bộ từng có ý kiến cho rằng Xavi và Iniesta không thể cùng đá ở hàng tiền vệ vì đội sẽ quá yếu về mặt thể chất gây mất cân bằng. Bây giờ nhìn lại, quan điểm đó quả thật rất nực cười.
Sự ăn ý giữa Iniesta và Xavi đôi lúc giống như thần giao cách cảm. Một phần có lẽ vì Xavi cũng lớn lên bằng cách học theo lối chơi của Guardiola. Vậy nên người ta tự hỏi: kiểu kết nối như thế là bẩm sinh, hay có thể rèn luyện mà thành?
"Giống như khi bạn sống chung với ai đó, thời gian cho phép bạn hiểu họ rõ hơn rất nhiều, biết thói quen của họ, cử động của họ, điều gì khiến họ thoải mái và điều gì không," Iniesta giải thích. "Nó cũng phụ thuộc rất nhiều vào sự hiểu biết của đối phương."
"Cả Xavi và Busi (biệt danh của Sergio Busquets) đều nằm trong số những cầu thủ xuất sắc nhất lịch sử, nên hiển nhiên điều đó giúp việc thấu hiểu nhau trở nên dễ dàng hơn."
Họ đã làm cho nhau tốt hơn như thế nào?
"Ở mọi khía cạnh," Iniesta khẳng định. "Khi bạn di chuyển và biết rằng người kia sẽ chuyền bóng cho mình vào đúng thời điểm, đúng vị trí hoàn hảo, ví dụ như để xâm nhập vòng cấm và đối mặt với thủ môn, tất cả những tình huống đó làm cho bạn trở nên giỏi hơn."
“Bỏ qua việc có nói chuyện nhiều với nhau hay không, điểm chung của chúng tôi là đều rất nhạy trong cả suy nghĩ và quan sát. Khi bạn lên đội một từ lúc còn trẻ, bạn sẽ nhìn Xavi di chuyển thế nào, chọn vị trí ra sao, chạm bóng thế nào… Tất cả những thứ đó dần dần trở thành một phần quá trình học hỏi của bạn.”
"Nó diễn ra gần như vô thức, nhưng bạn quan sát nó mỗi ngày. Bạn học hỏi hàng ngày, đó là một sự cải thiện toàn diện. Được ở bên cạnh những người giỏi nhất sẽ khiến bạn tiến bộ."
Cùng nhau, Xavi và Iniesta đã tạo nên những phép màu. Họ luân chuyển quả bóng nhanh chóng nhờ những tam giác phối hợp và tư duy tốc độ. Họ hoạt động như những thỏi nam châm hút lấy nhau, như thể được kết nối bởi một sợi dây vô hình, một phần nhờ vào kỹ năng quan sát liên tục trong suốt trận đấu.
Nghệ thuật quan sát
"Làm một tiền vệ buộc bạn phải nhận thức được mọi thứ xung quanh mình," Iniesta nói. "Bạn ở trung tâm, bạn phải biết cách nhìn thấy những gì ở phía trước, phía sau và hai bên. Hàng tiền vệ là động cơ của cả đội bóng."
"Tôi tự nhận mình là một người sống thiên về lý trí. Khi tôi ở bất cứ đâu, ngay từ khoảnh khắc bước vào, tôi đã biết mọi thứ được sắp xếp thế nào, tôi kiểm soát mọi thứ khá tốt. Và trong bóng đá cũng vậy. Tôi liên tục quan sát mọi thứ đang diễn ra."
"Bóng đá là sự chuyển động. Một đối thủ đang ở chỗ này giây trước, nhưng hai giây sau, anh ta biến mất. Trực giác đó, hay việc biết điều gì có thể xảy ra, biết ai đang ở sau lưng trước khi nhận bóng, tất cả những điều đó mang lại cho bạn vài giây lợi thế để ra quyết định. Việc kiểm soát tất cả những yếu tố đó luôn đi đôi với cá tính của cầu thủ."
Trong những năm tháng vinh quang đó của người Catalan, cho đến khi Xavi rời đi để gia nhập Al Sadd (Qatar) vào năm 2015, đội bóng được mệnh danh là "Barca của những chú lùn". Giữa Iniesta, Xavi và Messi, chiều cao trung bình của ba ngôi sao chính chỉ là 170cm.
Đáp lại câu hỏi về bất lợi về thể hình thành lợi thế, huyền thoại sinh năm 1984 đáp:
“Điều quan trọng nhất là sự cân bằng. Một đội bóng hay đội tuyển quốc gia không thể chỉ toàn những cầu thủ cao 1m70, nặng 68kg. Bóng đá còn nhiều yếu tố khác. Bạn phải hiểu mình là kiểu cầu thủ nào, điểm mạnh, điểm yếu ở đâu."
"Nếu đối thủ là một cầu thủ cao 1m80 và rất giỏi không chiến, thì tốt nhất là bạn hạn chế tranh chấp bóng bổng với anh ta. Thay vào đó, bạn có thể chọn vị trí khôn ngoan hơn, hoặc đứng xa ra một chút để có khoảng trống nhận bóng.”
“Bóng đá, sau cùng, là chuyện của trí thông minh: bạn biết mình phải làm gì và làm như thế nào. Hậu vệ có những vũ khí khác, cách nhìn khác. Quan trọng là bạn phải tìm ra cách để phát huy tốt nhất điểm mạnh của mình.”
“Đó phần nhiều là cách người ngoài nhìn vào xu hướng phát triển của bóng đá. Người ta nói rất nhiều về thể lực, sức mạnh và những yếu tố tương tự. Nhưng chúng tôi đã chọn một phong cách chơi riêng. Chúng tôi muốn xây dựng dựa trên điểm mạnh của mình, ở khu vực mà chúng tôi giỏi nhất.
"Lối chơi đó thành công vì chúng tôi tin vào nó, tin vào mẫu cầu thủ phù hợp với nó. Khi bạn có niềm tin và kết quả ủng hộ, chính điều đó tạo ra sức mạnh cho mọi việc bạn làm.”
Những khoảnh khắc định đoạt lịch sử
Iniesta không ghi nhiều bàn thắng, 57 bàn sau 674 lần ra sân cho Barcelona và 13 bàn sau 131 lần khoác áo tuyển Tây Ban Nha, nhưng những bàn anh ghi đều mang tính biểu tượng.
"Tôi không nổi tiếng với những cú sút xa," anh nói. "Nhưng những bàn thắng mang tính biểu tượng hay đáng nhớ nhất của tôi lại đến từ những cú sút đầy uy lực. Dù không ghi nhiều bàn, tôi hạnh phúc với những bàn thắng mình đã có."
Tháng 10 năm 2008, trong một trận đấu vòng loại World Cup 2010 gặp Bỉ, Iniesta ghi bàn gỡ hòa sau khi Bỉ dẫn trước. Sau một sai lầm của hàng thủ đối phương, bóng đến chân Cesc Fabregas. Cesc chuyền cho Iniesta, người đang băng vào vòng cấm. Anh thực hiện một cú "croqueta" xỏ háng thủ môn Stijn Stijnen và ghi bàn.
Iniesta mỉm cười khi xem lại bàn thắng đó. "Với tôi, đó là một trong những bàn đẹp nhất tôi từng ghi. Nó thực sự đẹp ở mọi khía cạnh. Vì tình huống phối hợp, vì độ khó trong không gian chật hẹp đó. Tôi đã xỏ háng thủ môn khi anh ta lao ra. Bàn thắng đó có tất cả mọi thứ."
Sáu tháng sau, Barcelona đối đầu Chelsea tại bán kết Champions League. Lượt đi tại Camp Nou kết thúc với tỷ số 0-0, và Barca đang bị dẫn 1-0 ở phút 90 tại Stamford Bridge. Iniesta đã ghi bàn ở phút 93, đưa Barca đi tiếp nhờ luật bàn thắng sân khách, tiến vào trận chung kết tại Rome. Tại Barcelona, khoảnh khắc đó được gọi là "El Iniestazo".
"Thực tế là mọi thứ gần như đã vô vọng," Iniesta hồi tưởng. "Tôi nhớ khi Dani (Alves) đang dẫn bóng lên ở cánh. Đó gần như là cơ hội cuối cùng chúng tôi có. Tôi nhớ mình đã dâng lên để xem chuyện gì sẽ xảy ra."
"Không có ý tưởng rõ ràng nào cả. Khi đến đó, tôi đứng ngoài vòng cấm phòng trường hợp quả tạt bị phá ra và bóng đi ra ngoài. Tôi nhớ khi Leo (Messi) cố gắng tạo khoảng trống để sút nhưng các cầu thủ Chelsea ập vào và bỏ lại cậu ấy."
"Sau đó là cú sút ngoạn mục, nơi duy nhất tôi nghĩ bóng có thể đi vào. Hơn nữa, Petr Cech là một thủ môn cao gần hai mét. Gần như không thể để quả bóng đó bay vào lưới. Đó là một khoảnh khắc điên rồ."
Và rồi đến bàn thắng trong trận chung kết World Cup tại sân Soccer City ở Johannesburg, sau 116 phút bế tắc.
"Nó khác với trận gặp Chelsea," anh nói. "Chúng tôi bước vào hiệp phụ, chúng tôi có cơ hội ghi bàn, họ chỉ còn 10 người. Bàn thắng buộc phải đến, nhưng chỉ còn vài phút nữa là đến loạt luân lưu. Tôi cảm thấy rất sung sức trong trận đấu đó và tôi nghĩ: 'Chà, phải làm bất cứ giá nào để tránh đá penalty'."
"Tôi đang xâm nhập vòng cấm khi (Fernando) Torres có bóng bên cánh trái để thực hiện đường chuyền. Khi Cesc nhận bóng ở đó, tôi đã chọn vị trí để đón bóng. Cesc rất nhanh, rất thông minh và cậu ấy đã chuyền cho tôi. Vì hơi mất thăng bằng, ý định ban đầu của tôi là tạt bóng. Nhưng kết quả lại tuyệt vời, đúng không?"
Anh ăn mừng bằng cách cởi áo đấu, để lộ chiếc áo lót trắng với dòng chữ viết tay bằng bút dạ xanh đã đi vào lịch sử: "Dani Jarque, luôn ở bên chúng tôi".
Jarque là người bạn thân thiết của Iniesta, thi đấu cho Espanyol và từng khoác áo các đội tuyển trẻ Tây Ban Nha. Anh qua đời đột ngột vào tháng 8 năm 2009, khi mới 26 tuổi, vì một cơn đau tim trong khách sạn lúc đang tập huấn trước mùa giải.
Thời điểm đó, Iniesta đang phải đối mặt với chứng trầm cảm, anh tiếp tục bằng cách tiếp tục ra sân, chơi bóng như bình thường để người hâm mộ không nhận ra có điều gì đó không ổn.
“Lúc đó tôi gần như rơi xuống đáy,” Iniesta thừa nhận. “Tôi chỉ bắt đầu hồi phục khi tìm đến các chuyên gia, nghe theo họ và dành rất nhiều thời gian, công sức để vượt qua. Từ những ngày tồi tệ nhất, đến những ngày bình thường rồi dần dần là những ngày tốt đẹp hơn.”
“Lúc đầu, ngay cả việc hoàn thành một buổi tập cũng là cực hình với tôi. Rất, rất khó khăn. Nhưng tôi luôn tự nhắc mình phải cố gắng, dù chỉ một chút, để đến sân tập."
"Tôi hiểu rằng những khoảnh khắc ấy, dù chỉ 10 phút, cũng giống như từng hạt cát nhỏ mà tôi đang cố vun vào cho những ngày sau này. May mắn là, với sự giúp đỡ của rất nhiều người, tôi đã vượt qua được. Đó là quãng thời gian vô cùng, vô cùng khó khăn.”
Lời tiên tri của Guardiola
Ba năm sau khi chuyển đến Barcelona, vào năm 1999, Iniesta mang băng đội trưởng trong trận chung kết một giải trẻ gặp đội bóng Argentina Rosario Central và ghi bàn thắng quyết định. Guardiola là người đã trao cho anh giải thưởng cầu thủ xuất sắc nhất trận chung kết và chiếc cúp vô địch.
Khi ấy, Guardiola đã ghé vào tai cậu bé và thì thầm: "Vài năm nữa, tôi sẽ ngồi trên khán đài nhìn cậu làm tất cả những gì cậu làm hôm nay, nhưng ở đội một."
"Tôi nghĩ mình có một chiếc áo được ký tặng với câu nói đó," Iniesta nhớ lại đầy xúc động. "Đó là một trong những khoảnh khắc đặc biệt nhất tôi từng trải qua trong sự nghiệp. Hãy tưởng tượng xem: nhiều năm sau, thần tượng của bạn trở thành huấn luyện viên của bạn và những gì đã xảy ra, đã thực sự xảy ra."
Cựu huấn luyện viên Manchester United, Sir Alex Ferguson, trong một cuộc họp báo trước trận chung kết Champions League 2009 từng nói về chàng tiền vệ lừng danh của Barcelona và Tây Bau Nha
"Tôi không bị ám ảnh bởi Messi, Iniesta mới là mối nguy hiểm," Ferguson đã nói vào thời điểm đó. "Cậu ấy thật tuyệt vời. Cậu ấy làm cho cả đội vận hành. Cách cậu ấy tìm ra các đường chuyền, cách di chuyển và khả năng tạo khoảng trống là không thể tin được. Cậu ấy quá quan trọng đối với Barcelona."
Iniesta mỉm cười.:"Tôi đã rất yêu việc được chơi bóng"
Và có lẽ, dù thời gian có trôi đi bao lâu, Andres Iniesta vẫn sẽ luôn được nhớ đến không chỉ như một trong những tiền vệ vĩ đại nhất lịch sử, mà còn như hình ảnh đẹp đẽ của một đứa trẻ rời làng nhỏ Fuentealbilla. Anh mang theo trái bóng cùng nỗi cô đơn và cả những vết sẹo tinh thần, để rồi biến tất cả thành thứ bóng đá tinh khiết nhất mà chúng ta từng được chứng kiến.
