Một báo cáo mới về sức khỏe tài chính của bóng đá Anh vừa công bố những con số gây sốc: hơn một nửa số CLB chuyên nghiệp ở 4 giải đấu hàng đầu đang trong tình trạng mất cân bằng tài chính nghiêm trọng, và gần một nửa không có đủ tiền mặt để trả lương cho cầu thủ dù chỉ trong một tháng. Báo cáo cho thấy các CLB đang chi tiêu một cách liều lĩnh. Vì vậy, việc thành lập một tổ chức giám sát tài chính độc lập để chấn chỉnh lại tình hình là cực kỳ cấp bách."
Những con số báo động đỏ
Báo cáo "Chỉ số Fair Game 2025", được thực hiện bởi nhóm vận động Fair Game, đã phân tích 164 CLB ở 6 hạng đấu hàng đầu của Anh. Kết quả đã vẽ nên một bức tranh tài chính vô cùng ảm đạm.
Theo báo cáo, hơn một nửa số CLB ở 4 giải đấu hàng đầu (Ngoại hạng Anh, Championship, League One, League Two) đang bị mất cân bằng tài chính, có nghĩa là tổng nợ phải trả của họ nhiều hơn tổng tài sản. Chỉ có 1 trong 5 CLB đạt được điểm hòa vốn, và đáng báo động hơn, chỉ 1 trong 11 CLB có đủ lượng tiền mặt dự trữ để trang trải chi phí tiền lương trong ba tháng.
Thực trạng còn tồi tệ hơn khi báo cáo chỉ ra rằng có tới 43 CLB ở 4 hạng đấu này không có lượng tiền mặt đủ để trả lương dù chỉ cho một tháng.
Nghịch lý lớn nhất nằm ở giải đấu giàu có nhất hành tinh, Ngoại hạng Anh. Dù vừa chi ra hơn 3 tỷ bảng Anh cho các tân binh trong kỳ chuyển nhượng mùa hè, có tới 3/4 số CLB báo cáo thua lỗ trong mùa giải trước, và 1/4 cũng đang trong tình trạng mất cân bằng tài chính.
Hầu hết đều trượt bài kiểm tra
Với việc Cơ quan Quản lý Bóng đá Độc lập (IFR) sắp đi vào hoạt động, báo cáo năm nay tập trung vào việc liệu các CLB đã "sẵn sàng cho nhà quản lý" hay chưa ? Kết quả rất đáng lo ngại.
Nhà quản lý ở đây ám chỉ đến Cơ quan Quản lý Bóng đá Độc lập (IFR), một tổ chức hoàn toàn mới, do chính phủ Anh thành lập. Hãy tưởng tượng IFR giống như một thanh tra tài chính quyền lực từ bên ngoài, có nhiệm vụ giám sát và đảm bảo các câu lạc bộ hoạt động một cách lành mạnh, bền vững và có trách nhiệm.
Cơ quan này sẽ đặt ra những quy tắc rất nghiêm ngặt về:
Tài chính: CLB phải chi tiêu trong khả năng, không được nợ nần chồng chất.
Quản trị: Cách thức điều hành phải minh bạch, chuyên nghiệp.
Đạo đức: Phải có trách nhiệm với người hâm mộ và cộng đồng.
Một câu lạc bộ được coi là "sẵn sàng cho nhà quản lý" có nghĩa là họ đã và đang hoạt động rất tốt, đến mức gần như đáp ứng được tất cả các tiêu chuẩn khắt khe mà "nhà quản lý" IFR sắp áp đặt.
Vì vậy, khi báo cáo nói rằng "hầu hết các CLB đều trượt bài kiểm tra 'sẵn sàng cho nhà quản lý'", điều đó có nghĩa là phần lớn các đội bóng hiện đang hoạt động theo cách mà chắc chắn sẽ bị cơ quan quản lý độc lập "tuýt còi" khi họ chính thức nắm quyền. Họ sẽ buộc phải thay đổi cách quản lý tài chính và điều hành để tuân thủ các quy định mới.
Chỉ có bốn CLB chuyên nghiệp toàn thời gian được đánh giá là đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về quản trị tốt, bao gồm Brighton & Hove Albion, Cambridge United, Carlisle United, và Wimbledon. Bốn CLB này, cùng với đội bán chuyên Bath City, đã được trao "Giải Vàng".
Đáng chú ý, nhiều ông lớn của bóng đá Anh lại không đạt được tiêu chuẩn cao nhất. Chelsea, Manchester City, Manchester United và Tottenham Hotspur chỉ nhận được "Giải Bạc" (gần đạt tiêu chuẩn). Trong khi đó, Arsenal, Liverpool và West Ham nằm trong nhóm nhận "Giải Đồng" (đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu).
Vấn đề không chỉ nằm ở tiền bạc
Báo cáo không chỉ đánh giá về tài chính, mà còn dựa trên các tiêu chí cốt lõi khác như sự tương tác với người hâm mộ, quản trị và tính minh bạch. Ngoài ra, các "giá trị CLB" như sự gắn kết cộng đồng, tính đa dạng, đạo đức và môi trường cũng được xem xét.
Kết quả cho thấy các CLB thể hiện rất kém ở các lĩnh vực "giá trị", đặc biệt là môi trường và đạo đức. Ví dụ, chỉ có 8 CLB Ngoại hạng Anh có lộ trình rõ ràng để giảm lượng khí thải carbon. Đáng báo động hơn, có tới 19 trên 20 CLB ở giải đấu hàng đầu có các nhà tài trợ liên quan đến cờ bạc và rượu bia.
Lời kêu gọi cải tổ từ Fair Game
Từ những phát hiện trên, Fair Game tin rằng đã đến lúc phải thay đổi. Họ đề xuất một mô hình phân phối tài chính mới, trong đó những CLB được quản lý tốt và hành xử có đạo đức sẽ được tưởng thưởng bằng cách nhận được các khoản thanh toán lớn hơn từ ban tổ chức giải đấu.
Giám đốc điều hành của Fair Game, Niall Couper, tuyên bố: "Báo cáo này là bằng chứng không thể chối cãi rằng bóng đá cần một cơ quan giám sát độc lập. Hiện tại, các CLB đang chi tiêu quá liều lĩnh, cách quản lý thì yếu kém, còn các vấn đề quan trọng như đạo đức và môi trường thì bị bỏ qua."
Báo cáo này là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ. Nó cho thấy kim tự tháp bóng đá Anh, dù hào nhoáng ở đỉnh cao, lại đang được xây dựng trên một nền tảng tài chính cực kỳ mong manh và thiếu bền vững. Nếu không có những thay từ gốc rễ và sự giám sát chặt chẽ, tương lai của nhiều CLB có thể sẽ bị đe dọa.
