“Tôi sẽ không thay đổi,” ông nói sau thất bại trong trận derby Manchester tháng trước. “Khi nào tôi muốn thay đổi triết lý bóng đá của mình, tôi sẽ thay đổi. Nếu không, các anh phải thay đổi con người.”
Câu nói đó – bị nhiều người bỏ qua khi mổ xẻ một thất bại khác – liệu có hé mở cánh cửa cho sự thay đổi?
Trước đó vài tuần, sau trận thua Grimsby Town ở Cúp Liên đoàn, Amorim cũng quả quyết bảo vệ hệ thống của mình, nhưng lại giả định:
“Trong tương lai, tôi có thể thay đổi. Có thể một sáng nào đó tôi thức dậy và nhận ra rằng để phù hợp hơn với triết lý bóng đá của mình, tôi cần thay đổi – và tôi sẽ làm vậy ngay lập tức. Tôi chỉ muốn chiến thắng.”
Trong buổi phỏng vấn với Owen Hargreaves trên TNT Sports gần đây, Amorim tiếp tục nhấn mạnh rằng 3-4-3 không nhất thiết là hình dạng cuối cùng của Manchester United dưới tay ông.
“Tôi luôn nói rằng hệ thống này sẽ phát triển. Chúng tôi sẽ thay đổi, nhưng đây không phải là hệ thống bình thường. Đôi khi cần thời gian để chuyển từ hệ thống này sang hệ thống khác. Tôi chỉ đang huấn luyện đội bóng theo cách tôi nhìn thấy bóng đá.”
Đây không phải điều mới. Amorim nhiều lần nói rằng ông muốn các cầu thủ thấm nhuần những nguyên tắc chơi bóng trong sơ đồ 3-4-3, trước khi áp dụng chúng vào các hệ thống khác.
Sự kiên định của Amorim – và khả năng thay đổi
Nếu nghe kỹ, ta thấy Amorim – người thường bị xem là cứng đầu trong giới huấn luyện Anh – thật ra vẫn để ngỏ khả năng thay đổi, nhưng chỉ khi ông thấy thích hợp.
Liệu ngày đó có đến? Nhiều người hoài nghi, bởi dù giành ba chức vô địch Bồ Đào Nha cùng Sporting CP, Amorim chưa bao giờ rời bỏ sơ đồ 3-4-3.
Thực tế, ông từng thay đổi sơ đồ – ngay đầu sự nghiệp, khi còn ở Casa Pia, đội bóng hạng ba Bồ Đào Nha. Và câu chuyện đó có thể cho thấy liệu ông có sẵn sàng thay đổi lần nữa hay không.
Bắt đầu từ Casa Pia
Mùa hè năm 2018, Amorim bắt đầu nghiệp cầm quân tại Casa Pia ở giải Campeonato de Portugal (hạng ba). Ông không được đăng ký là HLV chính thức, mà chỉ là “thực tập sinh” dưới danh nghĩa HLV Jose da Paz, nhưng lại nhanh chóng trở thành người chỉ đạo thực sự.
Casa Pia khởi đầu bằng hai thất bại 0-1, lần lượt trước Louletano và Moura. Amorim lúc đó dùng sơ đồ 4-4-2 – hệ thống quen thuộc từ thời ông còn thi đấu. Sau hai trận thua, theo giám đốc thể thao khi ấy Carlos Pires, Amorim thậm chí dọa từ chức nếu thua trận thứ ba. May mắn thay, Casa Pia thắng Pinhalnovense 4-0, mở đầu chuỗi sáu trận toàn thắng.
Chính trong giai đoạn này, Amorim chuyển sang 3-4-3. Thời điểm cụ thể tùy theo từng nhân chứng, nhưng nhiều người xác nhận điều đó diễn ra sau hai trận thua đầu mùa.
Mateus Fonseca, tiền vệ tấn công của đội khi ấy, nhớ lại:
“Chúng tôi bắt đầu với 4-4-2, nhưng đã có nhiều nguyên tắc vận hành giống 3-4-3. Sau hai trận, một số cầu thủ rời đội và chúng tôi bàn đến việc thay đổi. Thực tế, đội đã sẵn sàng cho cả hai sơ đồ.”
Vì sao chuyển sang 3-4-3?
Một trong những người chịu ảnh hưởng trực tiếp là Bruno Simao – bạn thân của Amorim. Anh từ hậu vệ trái chuyển vào đá trung vệ lệch trái khi đội đổi sang 3-4-3.
Simao từng kể: “Ruben rất chú trọng phòng ngự. Ba trung vệ luôn phải giữ cự ly chặt chẽ, mọi người phải lùi về nhanh. Ông không tập trung nhiều vào tấn công vì phần đó dễ hơn.”
Fonseca cũng xác nhận: “Sự khác biệt lớn nhất là ở phòng ngự. Trong tấn công thì gần như không thay đổi.”
Amorim không phải thuyết phục ai cả – cầu thủ tin tưởng ông. “Ruben có khả năng khiến mọi người tin vào ý tưởng của mình,” Fonseca nói.
Nguyên lý phòng ngự là cốt lõi
Amorim từng giải thích với báo Expresso: “Tôi không xem hệ thống là ba hay năm hậu vệ. Tôi xem đó là các nguyên tắc có thể áp dụng trong nhiều sơ đồ khác nhau.”
Ông nói với Owen Hargreaves: “Tôi thay đổi vì nhận thấy các đội khác thường dâng hậu vệ biên cao và build-up với ba người. Khi phòng ngự bốn người, chúng tôi luôn bị đối thủ có năm cầu thủ phía trên áp đảo. Tôi không muốn bị lép vế như thế, nên tôi chuyển sang dùng ba trung vệ.”
Tức là, thay đổi đến từ việc bị đối phương tấn công quá đông. Giải pháp của Amorim: thêm một trung vệ, biến hàng thủ thành năm người khi cần.
Kết quả: Casa Pia chơi chắc chắn hơn, ổn định hơn. Đến giữa mùa, họ thắng 13/20 trận, không hòa trận nào, và giành quyền lên hạng dù bị trừ 6 điểm.
Kikas – một tân binh khi ấy – nói: “Ruben tạo ra tinh thần chiến thắng, biến đội bóng thành một gia đình. Nếu hôm nay tôi làm HLV, tôi cũng sẽ chọn 3-4-3.”
Di sản 3-4-3 còn mãi
Sau khi Amorim bị cấm huấn luyện do chưa có bằng cấp và phải rời đội, Casa Pia vẫn giữ nguyên hệ thống ấy đến cuối mùa. “Chúng tôi không thay đổi nữa vì nó đã vận hành quá tốt,” Kikas nói.
Fonseca thì cho rằng bản chất không nằm ở sơ đồ mà ở động lực và nguyên tắc chơi: “Ngay cả khi dùng 4-4-2, một tiền vệ trung tâm cũng dâng lên tạo thành hàng ba, giống 3-4-3.”
Từ Casa Pia đến Old Trafford
Dù Manchester United kết thúc Ngoại hạng Anh mùa trước ở vị trí thứ 15 và khởi đầu mùa này chật vật, những người từng làm việc với Amorim đều tin rằng ông vẫn đúng hướng. “Vấn đề nằm ở sai lầm cá nhân, không phải hệ thống,” Kikas nhận xét. “Khi kết quả đến, mọi người sẽ thấy công sức đó xứng đáng.”
Fonseca thì khẳng định: “Ông ấy tin tuyệt đối vào triết lý của mình. Kết quả có thể chưa tốt, nhưng Ruben tin rằng ông sẽ thành công.”
Amorim từng nói: “Một ngày nào đó, tôi sẽ phải thay đổi 3-4-3. Điều đó sẽ tốt cho sự phát triển của tôi.” Nhưng đến nay, bảy năm đã trôi qua kể từ ngày ông lần đầu thử nghiệm nó ở Casa Pia, điều đó vẫn chưa xảy ra.
