Những cầu thủ nhập tịch như Xuân Son đã mang đến sự thay đổi mạnh mẽ cho ĐT Việt Nam.
Đây không phải là một câu hỏi mới, mà là một nỗi trăn trở dai dẳng, một sự giằng xé nội tâm giữa khát vọng vươn tới thành công tức thì và con đường phát triển nền tảng bền vững. Lời tự sự đầy tâm tư của Chủ tịch VFF Trần Quốc Tuấn về việc "bạc hết đầu, mất ngủ" trước vấn đề này đã lột tả hết sức nặng của bài toán hóc búa đang đặt ra cho tương lai của cả một nền bóng đá.
Không thể phủ nhận sức cám dỗ của chính sách nhập tịch. Nó được ví như một "con đường tắt" đầy hứa hẹn để nhanh chóng nâng tầm sức mạnh đội tuyển. Nhìn sang các quốc gia láng giềng, chúng ta thấy rõ hiệu quả trước mắt mà con đường này mang lại. Indonesia và Malaysia, với việc tích cực bổ sung các cầu thủ có gốc gác nước ngoài, đã có những bước tiến vượt bậc về thể chất, kỹ thuật cá nhân và tư duy chiến thuật. Họ trở nên mạnh mẽ hơn, gai góc hơn và là những đối thủ ngày càng khó chịu. Đối với bóng đá Việt Nam, viễn cảnh có thêm những nhân tố nhập tịch chất lượng có thể ngay lập tức khỏa lấp những điểm yếu cố hữu, chẳng hạn như vị trí trung vệ đòi hỏi thể hình và sức mạnh hay một tiền đạo cắm sắc bén có khả năng không chiến và tì đè. Điều này không chỉ mang lại hy vọng về những chiến thắng ngắn hạn mà còn giúp giải tỏa áp lực và thỏa mãn sự kỳ vọng khổng lồ từ hàng triệu người hâm mộ.
Tuy nhiên, bất kỳ con đường tắt nào cũng ẩn chứa những rủi ro khôn lường. Như chính Chủ tịch VFF đã phân tích, việc lạm dụng cầu thủ nhập tịch giống như một liều thuốc giảm đau liều cao, có thể giúp xoa dịu cơn đau thành tích nhất thời nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây nghiện và để lại những tác dụng phụ nghiêm trọng về lâu dài. Mối nguy lớn nhất và đáng sợ nhất chính là sự xói mòn và triệt tiêu động lực phát triển nội tại của nền bóng đá. Khi những vị trí trên tuyển dễ dàng được trao cho các cầu thủ nhập tịch, những tài năng trẻ trong nước sẽ cảm thấy con đường phấn đấu của mình trở nên mờ mịt và gian nan hơn. Họ sẽ tự hỏi: liệu sự nỗ lực không ngừng nghỉ của mình có còn ý nghĩa? Về phía các câu lạc bộ, thay vì đổ tâm huyết và tiền bạc vào việc xây dựng các lò đào tạo trẻ bài bản, họ sẽ có xu hướng chạy theo con đường "mì ăn liền" là tìm kiếm ngoại binh và tìm cách "nhập tịch hóa". Về lâu dài, hệ thống đào tạo trong nước sẽ suy yếu, nền tảng bóng đá quốc gia sẽ trở nên rỗng tuếch, và quan trọng hơn cả, bản sắc của đội tuyển – niềm tự hào về một tập thể gồm những cầu thủ "cây nhà lá vườn", mang trong mình dòng máu và tinh thần Việt – sẽ dần phai nhạt.
HLV Kim Sang-sik cần đưa ra giải pháp và sự lựa chọn hợp lý.
Bên cạnh những lo ngại mang tầm chiến lược, thực tế cũng cho thấy việc tìm kiếm nguồn cầu thủ nhập tịch thực sự chất lượng cho Việt Nam không hề đơn giản. Nguồn cầu thủ Việt kiều, dù luôn được chào đón, lại khá khan hiếm và không phải ai cũng sở hữu trình độ vượt trội để tạo ra sự khác biệt rõ rệt. Những trường hợp thành công và có đóng góp lớn như thủ thành Filip Nguyễn chỉ là số ít. Đối với các ngoại binh không có gốc gác Việt Nam, rào cản từ quy định phải sinh sống và thi đấu ở Việt Nam đủ 5 năm của FIFA là một thách thức không nhỏ. Khi họ hoàn thành đủ điều kiện, nhiều cầu thủ đã bước qua sườn dốc bên kia của sự nghiệp, không còn giữ được phong độ đỉnh cao. Việc nhập tịch ồ ạt những cầu thủ không thực sự xuất sắc sẽ chỉ khiến đội hình thêm chật chội, gây ra những xáo trộn không cần thiết thay vì mang lại sự đột phá về chất lượng.
Trước những trăn trở đó, quyết định kiên định với con đường phát triển bền vững, lấy đào tạo trẻ làm gốc rễ của VFF là một định hướng chiến lược đáng được trân trọng và ủng hộ. Đây chắc chắn là một con đường chông gai, đòi hỏi sự kiên nhẫn, đầu tư có chiều sâu và chấp nhận hy sinh thành tích trước mắt. Nhưng đó là con đường duy nhất để xây dựng một nền bóng đá có nền tảng vững chắc, có chiều sâu và mang bản sắc riêng. Thành công rực rỡ của thế hệ vàng với những Quang Hải, Công Phượng, Văn Hậu, Duy Mạnh – những sản phẩm ưu tú từ các lò đào tạo được đầu tư bài bản như HAGL-JMG, PVF, Hà Nội FC – chính là minh chứng sống động nhất cho hiệu quả của hướng đi này.
Vậy, câu trả lời cho bài toán nhập tịch không phải là một sự lựa chọn cực đoan giữa "có" và "không". Thay vào đó, bóng đá Việt Nam cần một chiến lược cân bằng, linh hoạt và khôn ngoan. Ưu tiên hàng đầu và không thể lay chuyển phải là tiếp tục đầu tư mạnh mẽ, toàn diện vào hệ thống đào tạo trẻ, từ cấp độ U15, U17 cho đến việc tạo điều kiện cho các tài năng đi tập huấn, thi đấu ở các nền bóng đá phát triển. Song song với đó, cánh cửa cho cầu thủ Việt kiều và cầu thủ nhập tịch không nên đóng lại hoàn toàn. Chúng ta cần có một lộ trình rõ ràng với những tiêu chí tuyển chọn khắt khe: đó phải là những cá nhân thực sự xuất sắc, có thể lấp vào những vị trí trọng yếu mà bóng đá nội còn yếu, và quan trọng nhất là phải có khát khao cống hiến mãnh liệt cho màu cờ sắc áo Việt Nam, hòa nhập được với văn hóa của đội tuyển. Họ nên được xem là những sự bổ sung chất lượng để hỗ trợ, thúc đẩy và nâng tầm các cầu thủ nội, chứ không phải để thay thế hay làm nản lòng họ. Đó mới là cách để con dao hai lưỡi mang tên "nhập tịch" phát huy mặt tích cực, giúp bóng đá Việt Nam vừa có thành tích, vừa giữ được nền tảng và bản sắc của mình.
