Trong bất kỳ kỳ chuyển nhượng nào, ánh đèn luôn chiếu vào cầu thủ. Họ là trung tâm của những tin đồn, bản hợp đồng kỷ lục và kỳ vọng từ người hâm mộ. Huấn luyện viên, người đại diện và các ông chủ câu lạc bộ cũng góp phần vào sức nóng của thị trường, nhưng những năm gần đây, một nhân vật ngày càng đóng vai trò trọng yếu trong bóng đá hiện đại: Giám đốc thể thao.
Cầu nối giữa sân cỏ và thượng tầng
Giám đốc thể thao không chỉ là người điều hành hậu trường. Họ là người chịu trách nhiệm xây dựng chiến lược phát triển bóng đá cho câu lạc bộ. Họ kết nối ban huấn luyện với ban lãnh đạo, đảm bảo tính liên tục trong đội hình, hướng đi chuyển nhượng, phát triển học viện và cả cấu trúc chuyên môn.
Damien Comolli, tổng giám đốc hiện tại của Juventus, người từng nắm vai trò này tại Liverpool, Tottenham, Saint-Etienne và Fenerbahce, cho biết: "Giám đốc thể thao là người gìn giữ văn hóa của câu lạc bộ. Chúng tôi phải đồng thời quan tâm tới ngắn hạn, trung hạn và dài hạn."
Nếu như đầu thế kỷ 21, vai trò này còn xa lạ tại Anh, thì hiện tại đã trở thành một tiêu chuẩn ở các câu lạc bộ hàng đầu. Manchester City sẽ chia tay Txiki Begiristain sau 12 năm gắn bó, người kế nhiệm là Hugo Viana. Còn ở Manchester United, Dan Ashworth rời ghế chỉ sau 5 tháng khiến nhiều người ngạc nhiên.
Bên cạnh đó, Arsenal bổ nhiệm Andrea Berta, cựu Giám đốc thể thao của Atletico Madrid, thay Edu sau khi ông này đầu quân cho hệ thống đa câu lạc bộ của Evangelos Marinakis. Liverpool cũng không đứng ngoài xu thế. Richard Hughes được giao nhiệm vụ quan trọng vào mùa hè năm ngoái, đối mặt với các cuộc đàm phán hợp đồng của Van Dijk, Salah và Alexander-Arnold.
Sức ép đối với Giám đốc thể thao chưa bao giờ lớn như lúc này. Nhưng thực chất, họ làm gì?
Một vị trí nhiều tên gọi, nhiều cấu trúc
Tùy vào câu lạc bộ, Giám đốc thể thao có thể được gọi là giám đốc bóng đá, giám đốc kỹ thuật, tổng Giám đốc thể thao hoặc giám đốc điều hành bóng đá. Bản chất công việc là tương đồng nhưng mức độ quyền hạn và mô hình tổ chức khác nhau đáng kể.
Tại Đức, một câu lạc bộ có thể có cả Giám đốc thể thao, trưởng bộ phận tuyển trạch, giám đốc kỹ thuật và giám đốc điều hành thể thao, tạo nên hệ thống phân tầng chuyên biệt. Jonas Boldt, người từng làm việc tại Bayer Leverkusen và Hamburg, thừa nhận điều này có thể dẫn tới xung đột quyền lực và thiếu minh bạch trong phân công nhiệm vụ.
Damien Comolli cho rằng cơ cấu các câu lạc bộ đang thay đổi trên quy mô toàn cầu. Theo ông, Manchester City là ví dụ điển hình về sự hợp tác hiệu quả khi có cả Giám đốc thể thao và giám đốc hiệu suất, hoạt động song song nhưng bổ trợ cho nhau. Mô hình này ngày càng trở thành xu hướng.
Tại Brentford, Phil Giles đảm nhận vai trò xây dựng đội hình và tái ký hợp đồng, trong khi Lee Dykes phụ trách tuyển trạch. Họ phối hợp nhịp nhàng trong các quyết định chuyển nhượng. Giles cho biết: “Công việc của tôi và Lee là lo toàn bộ phần nền tảng của một vụ mua bán.”
Tại Ngoại Hạng Anh, mùa giải 2024-2025 chứng kiến 19 trong tổng số 20 câu lạc bộ có Giám đốc thể thao hoặc vị trí tương đương, tăng mạnh so với con số 13 vào mùa 2016-2017. Gần một nửa trong số đó phân chia vai trò cho hai người, giống như cách Brentford đang thực hiện.
Những con đường dẫn đến vai trò Giám đốc thể thao
Phân tích từ công ty Traits chỉ ra 4 mô hình phổ biến trong quá trình phát triển sự nghiệp của các Giám đốc thể thao. Người quản lý là người điều hành toàn bộ chiến lược bóng đá của câu lạc bộ, từ đội một tới học viện, phòng y tế và khoa học thể thao. Nhà tuyển trạch dẫn dắt chính sách chuyển nhượng, thường có nền tảng dữ liệu, thống kê và phân tích chiến thuật.
Cựu cầu thủ tận dụng kinh nghiệm sân cỏ để đưa ra quyết định chuyên môn và định hướng phát triển bóng đá chuyên nghiệp. Nhà điều hành phụ trách khía cạnh kinh doanh của bóng đá, từ đàm phán hợp đồng tới tuyển dụng nhân sự cấp cao.
Ngoài ra còn có con đường từ học viện, nơi những người quản lý trẻ được rèn luyện khả năng đưa ra quyết định trong môi trường ít áp lực tài chính. Dan Ashworth, Francesco Palmieri của Sassuolo hay Johannes Spors tại Southampton đều đi theo hướng này.
Spors cho biết: "Khi điều hành học viện, bạn thực hiện những quyết định tương tự như ở cấp độ đội một. Bạn làm việc với con người, ngân sách, mô hình đào tạo, chỉ khác là tác động nhỏ hơn. Nhưng nếu làm tốt, đó là bước đệm lý tưởng."
Một số Giám đốc thể thao bước ra từ lĩnh vực ngoài bóng đá. Scott Munn từng là giám đốc điều hành trong bóng bầu dục Úc và City Football Group trước khi đảm nhận vai trò tại Tottenham. Damian Vidagany của Aston Villa từng là nhà báo, sau đó làm truyền thông cho Valencia và điều hành công ty truyền thông DV7 của David Villa. Hiện nay, ông làm việc bên cạnh Monchi, chủ tịch phụ trách bóng đá của Villa.
Thành công là gì?
Rất khó để đánh giá hiệu quả công việc của một Giám đốc thể thao chỉ qua danh hiệu. Những chiến thắng trên thị trường chuyển nhượng, sự ổn định tổ chức hay phát triển cầu thủ trẻ cũng là thước đo quan trọng.
Tại Southampton, Spors thay đổi toàn bộ cấu trúc tuyển trạch, đưa bộ phận dữ liệu và phân tích về dưới quyền giám sát trực tiếp. Ông tin rằng việc xây dựng hệ thống, tuyển dụng đúng người, tạo luồng thông tin minh bạch là nền tảng để đạt được kết quả bền vững.
Tại Hamburg, Jonas Boldt giúp câu lạc bộ đạt lợi nhuận sau 12 năm thua lỗ, tái thiết học viện và ổn định tài chính. Sau bốn năm, đội bóng trở lại Bundesliga và trả xong các khoản nợ cải tạo sân vận động. Với ông, thành công không phải là lên hạng ngay lập tức, mà là làm cho hệ thống hoạt động ổn định.
Yếu tố thời gian và sự kiên định
Giám đốc thể thao cần thời gian để triển khai kế hoạch và mang lại kết quả. Tuy nhiên, tại Ngoại Hạng Anh, sự thay đổi liên tục đã cản trở điều đó. Dan Ashworth rời Newcastle sau 17 tháng, rồi chia tay Manchester United sau năm tháng. Người kế nhiệm ông tại Newcastle cũng từ chức chưa đầy một năm sau đó.
Liverpool cũng trải qua giai đoạn bất ổn khi Michael Edwards từ chức, Julian Ward làm việc một năm rồi rời đi, và Jorg Schmadtke chỉ nhận hợp đồng ngắn hạn. Phải đến khi Richard Hughes được bổ nhiệm, câu lạc bộ mới tái lập được tính ổn định.
Spors kết luận: “Tôi không thể hứa ba điểm mỗi cuối tuần, nhưng tôi có thể gia tăng xác suất chiến thắng. Giám đốc thể thao không chỉ là người ký hợp đồng. Chúng tôi xây dựng văn hóa, tạo ra hệ thống, đảm bảo mọi bộ phận luôn hướng tới tiêu chuẩn cao nhất. Chiến thắng là kết quả tất yếu của quá trình đó.”
Nền tảng chiến lược phía sau thành công dài hạn của một câu lạc bộ
Trong thời đại bóng đá phát triển với tốc độ chóng mặt, vị trí giám đốc thể thao không còn là vai phụ thầm lặng phía sau sân khấu mà đã trở thành mắt xích sống còn trong vận hành tổng thể của một câu lạc bộ chuyên nghiệp. Họ không chỉ giám sát chiến lược chuyển nhượng hay quản lý nhân sự, mà còn là người kiến tạo nền văn hóa tổ chức, định hình tư duy dài hạn và giữ cho hệ thống bóng đá vận hành trơn tru qua nhiều thế hệ huấn luyện viên, cầu thủ và lãnh đạo.
Từ những câu lạc bộ sở hữu mô hình phân quyền hiện đại như Brentford, Southampton cho tới các tổ chức đầy truyền thống như Juventus hay Manchester City, sự hiện diện của một giám đốc thể thao vững vàng đã cho thấy giá trị vượt lên trên các thương vụ hay bảng xếp hạng. Đó là giá trị của một nền móng chiến lược được bồi đắp bằng tầm nhìn, năng lực quản lý và sự hiểu biết sâu sắc về cả chuyên môn lẫn con người.
Trong khi một huấn luyện viên có thể mang về chức vô địch, một bản hợp đồng đình đám có thể tạo ra cơn sốt truyền thông, thì một giám đốc thể thao giỏi sẽ kiến tạo sự ổn định và phát triển bền vững. Như lời Johannes Spors từng khẳng định, thành công không chỉ là chiến thắng vào cuối tuần, mà là việc bảo đảm cả hệ thống cùng hướng về một đích đến chung, vận hành hiệu quả và nâng cao tiêu chuẩn mỗi ngày. Đó chính là vai trò không thể thay thế của một giám đốc thể thao trong bóng đá hiện đại.
