Khi Ashley Cole nói rằng anh đã quay trở lại nấc thang thấp nhất của sự nghiệp bóng đá ngay sau khi treo giày, huyền thoại Chelsea hoàn toàn không nói đùa hay cố tình tỏ ra khiêm tốn.
Sáu năm trước, hình ảnh một ngôi sao từng 107 lần khoác áo đội tuyển Anh, người giữ kỷ lục vô địch FA Cup nhiều nhất lịch sử, lại đang cặm cụi tự tay sắp xếp từng chiếc áo đấu cho các cầu thủ U15 Chelsea trong phòng thay đồ trước mỗi trận đấu là một minh chứng sống động cho sự dấn thân ấy.
Thật khó để hình dung một ngôi sao tầm cỡ thế giới, người từng đối đầu sòng phẳng với Cristiano Ronaldo hay Lionel Messi, lại chấp nhận làm trợ lý chịu trách nhiệm về trang phục và danh sách di chuyển của đội trẻ.
Nhưng Cole đã quyết tâm thực hiện quy trình học việc của mình ngay từ những bước đầu tiên. Anh thừa nhận một cách thẳng thắn về sự khởi đầu gian nan đó: "Công việc này không dành cho tất cả mọi người."
Người đàn ông ngồi đối diện tôi tại một văn phòng ở Marylebone, trung tâm London, giờ đây đã bước sang tuổi 45 và hoàn thành xong quá trình "tu luyện" của mình. Anh muốn rũ bỏ hào quang quá khứ để được công nhận bằng năng lực thực sự. Cole chia sẻ đầy tâm huyết:
"Tôi không muốn các cầu thủ nhìn vào mình và nghĩ rằng: 'Ồ, đó là Ashley Cole, chúng ta phải nghe lời thôi'. Không, hãy lắng nghe những gì tôi đang nói và tin tưởng vào điều đó. Tôi muốn mọi người tin vào tôi bây giờ với tư cách là một huấn luyện viên và một nhà lãnh đạo."
"Tôi thích việc họ tôn trọng tôi vì sự nghiệp thi đấu, nhưng tôi đủ khiêm tốn để biết rằng điều đó là không đủ. Tôi cần phải quay lại vạch xuất phát. Tôi cần sự giúp đỡ từ mọi người để trở thành một huấn luyện viên."
Tất nhiên, đối với nhiều người, thật khó để phớt lờ di sản đồ sộ mà Cole để lại. Một sự nghiệp lẫy lừng nhưng cũng đầy rẫy những ồn ào từ vụ chuyển nhượng tranh cãi, đời tư bị soi mói đến mối quan hệ căng thẳng với báo chí.
Khi Cole bắt đầu công việc tại học viện Chelsea, người cố vấn Frank O’Brien đã hỏi các cầu thủ trẻ liệu họ có nhận ra huyền thoại này không, và phản ứng nhận lại là những ánh nhìn ngơ ngác. Cole cười và kể lại khoảnh khắc anh tìm thấy lối vào thế giới của bọn trẻ:
"Họ chỉ biết tôi đá bóng khá ổn khi thẻ cầu thủ của tôi xuất hiện trong trò chơi FIFA. Mấy đứa thốt lên: 'A, thầy là một thẻ Icon (Huyền thoại)'. Nghe có vẻ ngớ ngẩn, nhưng đó là con đường để tôi tiếp cận chúng. Tôi buộc phải hiểu thế giới của bọn nhóc."
Trong 6 năm qua, Cole đã dấn thân vào sự nghiệp mới, đưa anh đi khắp đất nước cùng người vợ thứ hai và hai con nhỏ. Anh làm trợ lý cho Frank Lampard, Wayne Rooney, nhưng bước ngoặt lớn nhất đến từ mối lương duyên với Lee Carsley tại đội U21 Anh.
Cole nhớ lại thời điểm năm 2021, khi anh không được chọn làm HLV trưởng U21 nhưng được trao cơ hội gặp Carsley. Giám đốc kỹ thuật FA John McDermott khi đó đã nói với anh: "Ông ấy [Carsley] có thể nhận cậu làm trợ lý."
Cole chấp nhận điều đó với thái độ cầu thị, và chính cuộc gặp gỡ sau đó đã thay đổi tất cả: "Chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện kéo dài hai giờ đồng hồ và ngay lập tức tìm thấy tiếng nói chung."
"Về phong cách, môi trường, văn hóa. Ông ấy đã truyền cho tôi nguồn cảm hứng cực lớn về việc phát triển cầu thủ, huấn luyện và chiến thắng... cũng như tương lai của bóng đá Anh sẽ trông như thế nào."
Sự hợp tác mang lại hai chức vô địch Châu Âu liên tiếp cho lứa U21 Anh. Carsley không chỉ phát triển cầu thủ mà còn giúp Cole lột xác.
"Lee thực sự mạnh mẽ trong việc kéo tôi ra khỏi vỏ bọc của mình. Tôi từng nói: 'Ồ, Lee, tôi không muốn chủ trì cuộc họp đội đâu'. Lee đáp: 'Không, cậu sẽ làm cuộc họp đó'. Tôi lại hỏi: 'Ông muốn tôi nói cái gì?'. Ông ấy bảo: 'Cậu tự làm đi, cậu đã ở đây đủ lâu rồi'."
Khi còn thi đấu, hiếm có cầu thủ nào trông tự tin và hiếu chiến như Cole. Nhưng anh liên tục nhấn mạnh sự tách biệt giữa hai vai trò
"Tôi muốn mọi người giờ đây hãy gọi là 'Ashley Cole, huấn luyện viên'. Chứ không phải 'Ashley Cole, cầu thủ'. Điều đó khá khó khăn nhưng tôi nghĩ mình đã làm đủ nhiều trên sân tập. Cầu thủ Ashley Cole đã xong rồi. Giờ đến lượt Ashley Cole phiên bản huấn luyện viên, anh ta đang làm khá ổn, hoặc bất cứ điều gì đại loại thế."
Dù vậy, trong những ngày đầu, sự lo lắng là điều không thể tránh khỏi, đặc biệt khi phải chỉ đạo những tài năng trẻ đang làm việc với các HLV hàng đầu thế giới.
Huyền thoại sinh năm 1980 bộc bạch: "Vì thế, bạn buộc phải tìm được sự tự tin và cái chất riêng của mình, nếu không bạn sẽ cảm thấy mình thật nhỏ bé và bị khớp Đã có lúc tôi nghĩ: 'Mình đang nói với Cole Palmer rằng cậu ấy làm chưa tốt, nhưng Pep lại cho phép cậu ấy làm điều đó thì sao'. Thách thức nằm ở sự kết nối và tìm ra mối quan hệ với các cầu thủ."
Thành quả ngọt ngào nhất là khi Cole được làm việc với đội tuyển quốc gia Anh trong giai đoạn Carsley tạm quyền. Trước đó, Liên đoàn bóng đá Anh (FA) đã giao cho ban huấn luyện đội U21 một nhiệm vụ đặc biệt: Phải chuẩn bị hành trang cho bóng đá Anh. Nghĩa là phải thay đổi tư duy, chuẩn bị cho cầu thủ tâm thế sẵn sàng lên tuyển lớn.
Cole khẳng định: "Chúng tôi muốn tuyển Anh phải là đội làm chủ cuộc chơi. Chúng ta phải tự định hình cách chiến thắng của riêng mình, chứ không cần nhìn sang Tây Ban Nha hay Pháp để học lỏm nữa."
Thử lửa với các siêu sao Khi làm việc ở ĐTQG trong giai đoạn Lee Carsley tạm quyền, Cole phải trực tiếp chỉ đạo những ngôi sao hàng đầu như Harry Kane, Kyle Walker và John Stones. Cảm giác sung sướng nhất của anh là khi thấy họ thực hiện đúng những gì anh yêu cầu.
Cole kể: "Họ đều được huấn luyện bởi những HLV vĩ đại nhất thế giới. Giờ tôi đứng đây và bảo họ: 'Đá thế chưa đủ đâu, cậu phải đá thế này cơ'. Ban đầu, thái độ của họ rất tuyệt, nhưng họ cũng ngầm kiểm tra tôi. Họ muốn xem liệu tôi có thực sự hiểu mình đang nói gì không."
"Nhưng rồi, tất cả những gì tôi nói trong phòng họp chiến thuật, tôi đều thấy họ thực hiện y hệt trên sân cỏ. Tôi bảo Harry Maguire làm cái này, bảo Harry Kane làm cái kia. Khi nhìn thấy điều đó diễn ra trên sân, sự tự tin của tôi tăng lên gấp bội."
Về triết lý huấn luyện, Cole hiểu rằng bóng đá đã thay đổi và cách quản trị con người cũng vậy. Anh chia sẻ quan điểm về thế hệ cầu thủ mới:
"Cầu thủ hiện đại nhạy cảm hơn với suy nghĩ, cảm xúc và tình cảm. Không có gì sai với điều đó cả. Nếu điều đó giúp cậu trở thành cầu thủ giỏi hơn, tốt thôi, hãy chia sẻ với ai đó."
"Ngoài ra, tôi sẽ không la hét vào mặt các cậu như cách tôi từng bị la hét, bởi vì tôi biết cuộc sống thay đổi và con người cũng phải khác trước. Mọi người thay đổi. Tôi cũng đã thay đổi và tôi thấy ổn với điều đó. Tôi hiểu thế giới mới và đó là cách bạn cần để lãnh đạo con người."
Nhìn lại quá khứ, Cole cũng có cái nhìn bao dung hơn về mối quan hệ với truyền thông, anh so sánh thời đại báo giấy của mình với kỷ nguyên mạng xã hội hiện nay.
"Hồi xưa, báo giấy quyền lực lắm. Khi họ viết bài chỉ trích, chúng tôi chẳng có nền tảng nào (như Facebook, Twitter) để đáp trả cả. Thế nên, anh em cầu thủ đành phải 'cắn răng chịu trận'. Đó là điều khó chịu nhất thời bấy giờ."
"Nhưng bây giờ còn kinh khủng hơn... Cầu thủ cứ bước ra đường là có hàng tá cái điện thoại chĩa vào mặt quay phim. Lên Instagram thì ngập tràn fan và các kênh podcast bàn tán về mình. Chẳng có chỗ nào để trốn cả.
"Các nhà báo chuyên nghiệp ngày xưa, họ đã lăn lộn trong môi trường bóng đá đủ lâu, họ hiểu cách cầu thủ tương tác và sinh hoạt."
"Còn bây giờ, hãy nhìn mấy tay làm podcast xem... Tôi hiểu tâm lý của họ vì tôi cũng từng là fan. Nhưng tôi sẽ không bao giờ phán xét một cầu thủ nếu tôi chỉ nhìn thấy họ đá 90 phút vào cuối tuần. Cuộc sống cầu thủ đâu chỉ có mỗi lúc ra sân. Vậy mà mấy người làm podcast lại đưa ra những phán xét rất nặng nề."
Ngoài ra, Ashley Cole không phủ nhận mình từng có những hiềm khích sâu sắc với báo giới, đặc biệt trong những giai đoạn đời tư của anh bị khai thác quá đà. Nhưng giờ đây, câu hỏi đặt ra là: Liệu anh đã thực sự bình tâm?
"Tôi cảm thấy mình đã trưởng thành. Đơn giản là vậy," Cole bộc bạch. Không lảng tránh, anh thẳng thắn nhìn nhận lại bản thân: "Tôi không nói những gì mình làm ngày xưa là đúng."
"Đôi khi tôi cư xử như thằng ngốc, nhưng lúc đó tôi chỉ là một đứa trẻ. Tất cả chúng ta đều mắc sai lầm, và 20 năm sau, chúng ta dùng chính những vấp ngã đó để dạy lại con cái mình: 'Đừng làm thế nhé'."
Với Cole, sự trưởng thành này đã giúp anh thoát khỏi "bong bóng" ảo tưởng của giới cầu thủ để thấu hiểu cuộc đời và biết cách tôn trọng người khác theo một cách hoàn toàn mới.
Hiếm có cầu thủ nào may mắn như Cole khi được tôi luyện dưới bàn tay của cả Arsene Wenger và Jose Mourinho ở thời kỳ đỉnh cao của họ. Chính sự đối lập giữa những người thầy này đã nhào nặn nên tư duy huấn luyện của anh.
Với Wenger, triết lý là sự tự do và bao dung. "Giáo sư để trận đấu tự dạy khôn cầu thủ," Cole hồi tưởng. "Tôi không bao giờ bị mắng xối xả nếu lỡ làm mất bóng. Chính điều đó đã tạo nên tôi của ngày hôm nay. Nếu gặp một HLV khác vào thời điểm đó, có lẽ tôi đã chôn chân trên ghế dự bị vì mắc quá nhiều lỗi."
Nếu Wenger là sự mềm mỏng, thì Jose Mourinho là biểu tượng của kỷ luật thép, của những tiêu chuẩn cao nhất và cấu trúc đội hình chặt chẽ.
Trong khi đó, Carlo Ancelotti lại mang đến bài học về nghệ thuật đắc nhân tâm. Sự quan tâm chân thành của Ancelotti đến đời sống cá nhân, từ những sở thích nhỏ nhặt như phim ảnh, ban đầu khiến Cole bối rối nhưng sau đó lại trở thành chìa khóa để ông thu phục lòng quân.
Kinh nghiệm thi đấu đỉnh cao không chỉ là hào quang quá khứ, mà giờ đây trở thành vũ khí sắc bén nhất của Cole. Anh biết cách dùng quá khứ để kết nối với hiện tại.
Trong một buổi tập với đội U21, khi các cầu thủ nhắc đến những cuộc đối đầu kinh điển giữa anh và Cristiano Ronaldo, Cole đã biến câu chuyện phiếm thành một bài học chiến thuật đắt giá.
"Đó là cách tuyệt vời để kết nối," Cole chia sẻ. Anh dùng chính trải nghiệm đó để hướng dẫn học trò cách đối phó với những tiền đạo cánh nghịch chân nguy hiểm: "Tôi bảo họ: 'Được rồi, với những cầu thủ tấn công Tây Ban Nha giống Ronaldo, hay cắt bóng vào trong và rất khỏe, các cậu phải làm gì đây? Ngày xưa, thầy thường ép Ronaldo phải dốc bóng ra biên. Hắn nhanh hơn thầy, nhưng thầy còn có đồng đội để hỗ trợ nữa'."
Không chỉ dạy kỹ năng cá nhân, Cole còn lồng ghép tư duy hệ thống: "Tôi quay sang dặn tiền vệ trẻ Elliot Anderson: 'Hãy nhớ bọc lót, giống như cách Frank Lampard luôn ở đó để hỗ trợ thầy ngày xưa ấy'."
Từ một huyền thoại sân cỏ đến một tân binh trên băng ghế chỉ đạo, Ashley Cole khẳng định phong cách của mình sẽ gói gọn trong ba từ: Chân thực, Nhiệt huyết và Giàu động lực.
Sau 6 năm âm thầm tích lũy và chuẩn bị, Ashley Cole cảm thấy mình đã sẵn sàng. Giải thưởng "Cống hiến xuất sắc cho Bóng đá London" không chỉ là sự ghi nhận cho di sản quá khứ, mà còn là lời chào sân đầy hứa hẹn của một chiến lược gia Ashley Cole trong tương lai.
