Sự thực về kinh doanh trang phục thi đấu tại các CLB bóng đá: Áo Bale ế à? Ai cần quan tâm?

Bản quyền hình ảnh

Thế giới mà chúng ta đang sống đã thay đổi chóng mặt chỉ trong vài chục năm trở lại đây. Chưa nói đến những chuyển biến lớn lao về công nghệ, như việc máy tính để bàn hoặc điện thoại di động từ chỗ là những món hàng xa xỉ trở thành các sản phẩm bình thường và phải nhường chỗ cho những chiếc smartphone thời thượng, thì nhận thức của công chúng đối với hoạt động truyền thông nói chung và vấn đề sở hữu bản quyền nói riêng cũng đã chứng kiến nhiều bước ngoặt. Mới chỉ trong những năm 90 của thế kỷ trước, hình ảnh của những ngôi sao nổi tiếng, đặc biệt là các cầu thủ bóng đá hoặc nói rộng ra là các VĐV thể thao, vẫn được coi là “tài sản chung của cộng đồng”. Khi đã là tài sản chung, đương nhiên quyền sở hữu những hình ảnh đó không thuộc về một cá nhân nào cả và ở thời điểm đó hầu như không ai nghĩ đến việc khai thác chúng cho việc marketing. (mãi đến năm 1999, khái niệm giá trị bản quyền hình ảnh mới xuất hiện, khi tay đua Công thức 1 Eddie Irvine đòi được 25.000 bảng từ kênh radio TalkSport vì tội sử dụng hình ảnh của anh mà không xin phép). Trong bóng đá, không nhiều cầu thủ có nhà tài trợ riêng cho mình, đồng thời mối quan hệ giữa các cầu thủ và CLB cũng đơn giản hơn rất nhiều so với bây giờ: hai bên ký HĐ, cầu thủ nhận lương và đóng thuế thu nhập cá nhân (với tỷ lệ trên 50%) theo đúng quy định thông thường. Dù vậy, chỉ sau hơn 10 năm thì mọi thứ đã hoàn toàn đảo ngược: rất nhiều ngôi sao thể thao, nhất là cầu thủ bóng đá, đã đăng ký quyền sở hữu hình ảnh riêng của mình và “hái ra tiền” từ điều đó. David Beckham, Cristiano Ronaldo hay mới nhất là Gareth Bale tất nhiên là những ví dụ điển hình nhất, và những trường hợp tương tự thì nhiều vô số kể. Nhưng vấn đề là bản quyền hình ảnh đã ra đời như thế nào và các CLB cũng như cầu thủ sử dụng chúng để làm gì?

Cầu thủ đắt giá nhất hành tinh Gareth Bale

Lách thuế

Lời giải đáp cho hai câu hỏi trên đều liên quan đến vấn đề thuế thu nhập. Từ giữa thập niên 1990, bóng đá dần trở thành một ngành công nghiệp giải trí theo đúng nghĩa và doanh thu bắt đầu tăng vọt nhờ quảng cáo và bản quyền truyền hình. Theo đà đó, lương cầu thủ cũng có xu hướng đi lên và mức thuế thu nhập mà họ phải chịu tất nhiên cũng tăng tương ứng. Tất nhiên, các luật sư và chuyên gia tư vấn tài chính “cáo già” không đời nào để cho thân chủ của mình phải gánh trọn vẹn tiền thuế: họ thỏa thuận với CLB trả một phần thu nhập dưới dạng lương (nên số tiền này sẽ bị tính thuế như bình thường), phần khác (rất đáng kể) dưới dạng tiền bản quyền hình ảnh vào một công ty nào đó nằm tại một “thiên đường thuế” và tất nhiên là được hưởng thuế suất dễ chịu hơn rất nhiều. Ngay cả khi cơ quan thuế biết điều này, họ cũng đành bất lực bởi đây là thỏa thuận dân sự giữa các bên, dù nó có phi lý đến đâu đi chăng nữa (rất khó tin là một cầu thủ hạng trung ở Premier League có thể có giá trị bản quyền hình ảnh lên đến hàng trăm nghìn bảng mỗi năm).

Bán áo thì lời lãi là bao?

Nói dài dòng như thế để thấy, mục đích chính của các khoản tiền bản quyền hình ảnh mà các CLB trả cho cầu thủ là để “lách thuế” và chẳng liên quan gì đến thu nhập từ kinh doanh áo đấu của họ, ngay cả đối với những gương mặt tầm cỡ như Ronaldo hay Bale. Rất nhiều người hâm mộ bóng đá, cả ở Việt Nam lẫn nước ngoài, tin rằng các siêu sao sẽ tự trả lương cho họ thông qua việc bán áo đấu, và Real thậm chí có thể thu hồi vốn mua Ronaldo hay Bale chỉ sau vài tháng, nhưng đây là một niềm tin cực, cực kỳ sai lầm. Theo thống kê của giáo sư Peter Rohlmann, công ty PR-Marketing, các đội bóng hàng đầu thế giới cũng chỉ bán được khoảng 1,2-1,5 triệu chiếc áo đấu chính thức mỗi năm (không tính đến các sản phẩm “nhái”, vốn không hề mang lại doanh thu cho CLB). Giá bán của mỗi chiếc áo thông thường sẽ dao động trong khoảng 50-80 euro, tức là tổng doanh thu từ áo đấu đạt khoảng 60-100 triệu euro/năm. Đây đúng là một con số rất lớn, nhưng xin nhấn mạnh rằng đó là doanh thu, còn lợi nhuận thì lại là một câu chuyện hoàn toàn khác.

Áo đâu của Bale tại Real Madrid

Ước tính, lợi nhuận trung bình mà các đội bóng thu được từ một chiếc áo đấu là khoảng 12 euro, tức lượng tiêu thụ áo đấu 1,5 triệu chiếc/năm sẽ mang lại lợi nhuận 18 triệu euro. Nhưng cần chú ý, 18 triệu euro khoản tiền lãi thu được từ áo đấu (và thương hiệu) của tất cả các cầu thủ, còn một cá nhân – dù xuất sắc và nổi tiếng đến mấy – cũng chỉ chiếm tối đa 30-35% trong số đó mà thôi. Nói cách khác, nhiều nhất thì Real cũng chỉ kiếm được 6-7 triệu euro mỗi năm từ việc kinh doanh áo đấu của Ronaldo hoặc Bale, con số rất nhỏ so với một CLB được định giá lên đến 2,5 tỷ euro và thậm chí chưa đủ để trả lương cho chính những cầu thủ này. Cũng có nghĩa, dù áo đấu của Bale có bán được hay không thì thu nhập của Real cũng chẳng bị ảnh hưởng là bao và, về mặt tài chính, đội bóng Hoàng gia TBN chẳng có gì phải lo ngại. Điều tương tự tất nhiên cũng đúng với hầu hết các CLB khác như Barca, M.U hay Bayern (xem bảng)…

Đội bóng	Doanh số bán áo trung bình mỗi mùa từ 2008-2013 (triệu chiếc)	Lợi nhuận hàng năm (triệu bảng/euro)
M.U	1.4	16.8
Real	1.4	16.8
Barca	1.15	13.8
Chelsea	0.91	10.92
Bayern	0.88	10.56
Liverpool	0.81	9.72

Bale chỉ bằng 1/20 Ronaldo Steve Martin, Giám đốc điều hành công ty M&C Saatchi Sport and Entertainment, cho biết giá trị hình ảnh của Bale ở thời điểm hiện tại có lẽ chỉ bằng 1/20 so với Cristiano Ronaldo. Tất nhiên, Bale còn trẻ (24 tuổi) và còn nhiều tiềm năng phát triển, nhưng tính đến nay thì – dù đã xuất hiện trong nhiều chương trình quảng cáo – anh vẫn tỏ ra khá kiệm lời và không thực sự là mẫu người của công chúng. Ngoài ra, gốc gác của Bale cũng là một bất lợi khác khi ĐT xứ Wales quê hương anh sẽ không thể góp mặt ở VCK World Cup 2014 (và có lẽ là cả nhiều giải đấu lớn sau đó), khiến giá trị marketing giảm mạnh. Real Madrid thừa hiểu điều đó và có lẽ họ chưa bao giờ kỳ vọng vào việc bán áo đấu của Bale.