Sân vận động Quốc gia Bắc Kinh (Tổ chim): biểu tượng thép của đất nước tỉ dân

Sân vận động Quốc gia Bắc Kinh, thường được biết đến trên toàn thế giới với biệt danh "Tổ chim" (Niaochao), là một trong những công trình kiến trúc thể thao mang tính biểu tượng và dễ nhận biết nhất của thế kỷ 21. 

1. Bối cảnh ra đời và quá trình đấu thầu (2001–2003)

Nguồn gốc của Sân vận động Quốc gia Bắc Kinh gắn liền trực tiếp với việc thành phố này giành quyền đăng cai Thế vận hội Mùa hè 2008. Năm 2001, Bắc Kinh được Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) lựa chọn, và chính phủ Trung Quốc ngay lập tức khởi động một quá trình đấu thầu quốc tế để tìm kiếm một thiết kế xứng tầm cho sân vận động trung tâm.

Cuộc đấu thầu được tổ chức vào năm 2002, thu hút 13 bản đệ trình cuối cùng. Các yêu cầu đặt ra rất khắt khe: sân vận động phải có khả năng sử dụng sau Olympic, có mái che có thể thu vào và chi phí bảo trì thấp.

Vào tháng 4 năm 2003, thiết kế mang tính cách mạng của công ty kiến trúc Thụy Sĩ Herzog & de Meuron (hợp tác với ArupSport và Tập đoàn Nghiên cứu & Thiết kế Kiến trúc Trung Quốc CADG, đứng đầu là Li Xinggang) đã được chọn. Nghệ sĩ đương đại nổi tiếng người Trung Quốc, Ngải Vị Vị (Ai Weiwei), đóng vai trò là nhà tư vấn nghệ thuật chính cho dự án, góp phần tạo nên linh hồn thẩm mỹ độc đáo cho công trình.

2. Thiết kế và Kiến trúc: "Tổ chim" hình thành (2003–2008)

Thiết kế của "Tổ chim" là một sự đoạn tuyệt hoàn toàn với các sân vận động truyền thống. Thay vì một cấu trúc bê tông nặng nề, nhóm thiết kế đã lấy cảm hứng từ gốm sứ Trung Quốc và hình ảnh một tổ chim.

Cấu trúc "Tổ chim"

Sân vận động bao gồm hai cấu trúc độc lập: một khối khán đài bằng bê tông màu đỏ bên trong và một khung thép khổng lồ bên ngoài, cách nhau khoảng 15 mét (50 feet). Chính phần khung thép bên ngoài này đã tạo nên biệt danh "Tổ chim".

Nó được tạo thành từ hàng loạt các dầm thép đan xen vào nhau một cách có vẻ ngẫu nhiên, nhưng thực chất là một kết cấu chịu lực vô cùng phức tạp. 24 cột kèo lớn, mỗi cột nặng 1.000 tấn, đã được sử dụng để nâng đỡ cấu trúc này.

Sự thay đổi trong thiết kế

Một trong những nguồn cảm hứng ban đầu cho thiết kế "tổ" chính là để che giấu các giá đỡ cho một mái che có thể thu vào. Tuy nhiên, sau sự sụp đổ của một mái nhà tại sân bay Charles de Gaulle (Pháp) và để giảm chi phí, các nhà tổ chức đã quyết định loại bỏ hoàn toàn mái che có thể thu vào và 9.000 chỗ ngồi khỏi thiết kế.

Trớ trêu thay, việc loại bỏ chi tiết này lại càng làm nổi bật và hoàn thiện thêm vẻ ngoài "tổ chim" của sân vận động, biến nó thành một trong những công trình dễ nhận biết nhất trên thế giới.

Quá trình xây dựng
Việc xây dựng bắt đầu vào ngày 24 tháng 12 năm 2003. Đây là một dự án kỹ thuật khổng lồ, với 121.000 tấn thép được sản xuất nội địa. Vào thời kỳ cao điểm, có tới 17.000 công nhân làm việc trên công trường. Sau khi khung thép bên ngoài được lắp ráp và hàn xong, toàn bộ cấu trúc đã tự lún xuống khoảng 27cm để đạt được trạng thái cân bằng và ổn định hoàn toàn. Sân vận động chính thức khánh thành vào ngày 28 tháng 6 năm 2008, ngay trước thềm Thế vận hội.

3. Sân khấu của những sự kiện lịch sử

Ngay từ khi ra đời, Sân vận động Quốc gia Bắc Kinh đã được định sẵn là nơi diễn ra những khoảnh khắc lịch sử.

Thế vận hội Mùa hè 2008

Đây là sự kiện quan trọng nhất của "Tổ chim". Sân vận động là nơi tổ chức Lễ khai mạc hoành tráng và Lễ bế mạc, cũng như toàn bộ các môn điền kinh và trận chung kết môn bóng đá nam. Chính tại đây, thế giới đã chứng kiến màn trình diễn phi thường của Usain Bolt, người đã phá cả hai kỷ lục thế giới ở cự ly 100m và 200m.

Di sản Olympic kép (2022)

"Tổ chim" đã làm nên lịch sử khi trở thành sân vận động đầu tiên trên thế giới tổ chức cả Lễ khai mạc và Bế mạc của cả Thế vận hội Mùa hè (2008) và Thế vận hội Mùa đông (2022).

Các sự kiện thể thao lớn khác

Bóng đá: "Tổ chim" là nơi diễn ra các trận chung kết Siêu cúp Ý (Supercoppa Italiana) vào các năm 2009, 2011 và 2012, thu hút sự chú ý lớn của người hâm mộ. Nhiều CLB lớn của châu Âu như Manchester City, Arsenal và Chelsea cũng đã thi đấu giao hữu tại đây. Tuy nhiên, CLB địa phương Bắc Kinh Quốc An đã từ chối sử dụng sân làm sân nhà thường xuyên do sức chứa quá lớn (80.000 người) so với lượng CĐV trung bình của họ (khoảng 10.000 người).

Điền kinh: Sân vận động đã tổ chức Giải vô địch điền kinh thế giới 2015.

Thể thao điện tử: Năm 2017, sân đã tổ chức trận chung kết của Giải vô địch thế giới Liên Minh Huyền Thoại (League of Legends).

4. Tầm ảnh hưởng, Di sản và Tương lai

Sau Thế vận hội 2008, "Tổ chim" phải đối mặt với một câu hỏi hóc búa về di sản, một vấn đề chung của nhiều công trình Olympic. Việc thu hút các sự kiện thể thao thường xuyên gặp khó khăn.

Tuy nhiên, sân vận động đã tìm được con đường của riêng mình. Nó đã trở thành một trong những điểm thu hút khách du lịch hàng đầu ở Bắc Kinh, thu hút từ 20.000 đến 30.000 du khách mỗi ngày. Các chủ sở hữu đã chuyển đổi công năng của sân, biến nơi đây thành một công viên giải trí tuyết vào mùa đông và là địa điểm tổ chức các buổi hòa nhạc của các ngôi sao quốc tế và trong nước.

Về mặt kiến trúc, "Tổ chim" được xem là một kiệt tác của kiến trúc Hậu Hiện đại, một biểu tượng cho sự trỗi dậy của Trung Quốc như một cường quốc toàn cầu. Nó đã thay đổi bộ mặt của Bắc Kinh và trở thành một hình ảnh đại diện cho thành phố.

Mặc dù vai trò của nó trong lịch sử bóng đá cấp CLB còn hạn chế, tầm ảnh hưởng của "Tổ chim" với tư cách là một sân khấu cho các sự kiện bóng đá quốc tế lớn, từ chung kết Olympic đến Siêu cúp Ý, là không thể phủ nhận. Nó đã khẳng định vị thế của Bắc Kinh như một trung tâm thể thao toàn cầu và là một trong những công trình kiến trúc có ảnh hưởng nhất của thế kỷ 21.